Thomas Bernhard, một trong những tác gia Đức ngữ quan trọng nhất thời hậu chiến, mang đến cho độc giả “Đốn Hạ”, một tác phẩm sắc sảo và đầy tranh cãi, từng bị cấm tại Áo vì tính chân thực đến trần trụi của nó. Xuất bản lần đầu năm 1984, “Đốn Hạ” là phần thứ hai trong bộ ba tác phẩm về nghệ thuật của Bernhard, tập trung khai thác thế giới kịch nghệ đầy phức tạp.
Câu chuyện bắt đầu tại một buổi dạ tiệc nghệ sĩ hào nhoáng, nơi nhân vật chính, dù chán ghét nhưng vẫn miễn cưỡng tham dự. Ngồi lặng lẽ trên chiếc ghế bành quen thuộc, ly sâm panh trên tay, ông quan sát dòng người trí thức thượng lưu và những kẻ tự xưng là nghệ sĩ diễu hành trước mắt. Dòng độc thoại miên man, đầy cay đắng của nhân vật chính đưa ta vào một thế giới nội tâm hỗn loạn, nơi hận thù và khinh miệt đan xen, phơi bày bộ mặt thật của giới nghệ sĩ dưới áp lực của sáng tạo, danh vọng và cơm áo gạo tiền.
Bằng thủ pháp độc đáo, Bernhard khắc họa một bức tranh sống động về giới nghệ sĩ, nơi sự ngưỡng mộ và khinh miệt đan xen. Những nghệ sĩ được vinh danh, trao giải thưởng, tranh treo trong bảo tàng, nhưng đồng thời cũng bị lột trần sự giả dối và tầm thường. Chính nhân vật chính, người từng ngưỡng mộ sâu sắc những con người này, giờ đây lại nhìn họ bằng con mắt đầy hoài nghi và chán chường. Nhân vật chính mang trong mình những nét triết lý của Schopenhauer: bị xã hội cô lập, luôn hoài nghi và dao động giữa những quan điểm trái ngược, và cuối cùng, nhận thức được sự suy đồi đạo đức của chính mình.
Từ những suy tư âm ỉ về quá khứ trên ghế bành, câu chuyện chuyển sang bàn ăn, nơi nhân vật chính tiếp tục quan sát hiện tại bằng ánh nhìn bất mãn. Cuộc trò chuyện tại bàn ăn, tuy sống động hơn, vẫn mang một tâm trạng u ám bao trùm. Mãi đến những trang cuối cùng, một sự kiện bất ngờ xảy ra, đánh thức nhân vật chính khỏi cơn mê. Một diễn viên già của nhà hát kịch Burgtheater, sau một hồi đấu tranh nội tâm, quyết định đứng lên và nói ra sự thật trần trụi: ông ghê tởm những buổi tiệc hào nhoáng, ghê tởm sự vinh quang giả tạo, và chỉ khao khát một cuộc sống yên bình, tĩnh lặng trong rừng. Hành động này như một cú sốc, phơi bày sự thỏa hiệp giữa nghệ thuật và quyền lực, đặt ra câu hỏi nhức nhối: sáng tạo văn hóa có nên bắt tay với giới quyền lực để đánh đổi sự thỏa hiệp?
“Đốn Hạ” không chỉ là một câu chuyện về nghệ thuật, mà còn là một bức tranh xã hội Áo đương thời, nơi Thomas Bernhard thẳng thắn phơi bày những thói tật của quê hương, bất chấp những lời chỉ trích cho rằng ông là kẻ “vạch áo cho người xem lưng”. Tác phẩm là một lời phê phán mạnh mẽ về sự giả tạo, thỏa hiệp và suy đồi trong giới nghệ thuật, đồng thời cũng là một tiếng nói đầy day dứt về thân phận người nghệ sĩ trong xã hội hiện đại. Qua “Đốn Hạ”, Bernhard đặt ra những câu hỏi lớn về bản chất của nghệ thuật, về mối quan hệ giữa người sáng tạo, người thưởng thức và cơ chế cai trị nghệ thuật.
