Edward W. Said, trong tác phẩm kinh điển “Đông Phương Học”, đã thực hiện một cuộc giải phẫu sắc bén về cách nhìn của phương Tây đối với phương Đông. Cuốn sách không chỉ đơn thuần là một nghiên cứu học thuật mà còn là một lời phê phán mạnh mẽ về cách phương Tây xây dựng và duy trì một hình ảnh định kiến về phương Đông qua nhiều thế kỷ. Said lập luận rằng “Đông Phương Học” không phải là một lĩnh vực nghiên cứu khách quan, mà là một hệ thống tư tưởng, một lăng kính méo mó được thiết kế để biện minh cho sự thống trị của phương Tây.
Ông chỉ ra rằng, bắt đầu từ thế kỷ 18, cùng với sự bành trướng của chủ nghĩa thực dân, phương Tây đã áp đặt lên phương Đông một cái nhìn phiến diện và bất công. Thông qua các công trình nghiên cứu về văn hóa, lịch sử, chính trị và xã hội, các học giả phương Tây đã vô tình hay hữu ý vẽ nên một bức tranh phương Đông lạc hậu, kém văn minh, bất ổn và luôn cần đến sự can thiệp, thậm chí là sự “cứu rỗi” từ phương Tây. Những khuôn mẫu này, được Said gọi là “Đông Phương Học”, đã ăn sâu vào nhận thức của người phương Tây, tạo nên một hệ thống các định kiến khó lay chuyển.
Said khẳng định “Đông Phương Học” chính là công cụ tư tưởng giúp hợp thức hóa sự thống trị của phương Tây. Bằng cách miêu tả phương Đông là kém phát triển và cần được quản lý, phương Tây đã tìm thấy lý do cho các cuộc xâm lược, chiếm đóng và can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia phương Đông. Hơn nữa, “Đông Phương Học” còn đồng nhất hóa phương Đông, bỏ qua sự đa dạng và phong phú về văn hóa, lịch sử của khu vực này. Phương Đông bị gán ghép với những khái niệm của phương Tây như “chủ nghĩa phong kiến”, “chế độ chuyên chế”, làm lu mờ đi những giá trị bản địa và sự phức tạp của các xã hội phương Đông.
Tác phẩm của Said không chỉ dừng lại ở việc phơi bày sự bất công trong cách nhìn của phương Tây, mà còn kêu gọi một sự thay đổi căn bản trong cách tiếp cận và hiểu biết về phương Đông. Ông mong muốn xây dựng một mối quan hệ bình đẳng và tôn trọng giữa phương Đông và phương Tây, dựa trên sự hiểu biết lẫn nhau và sự công nhận sự đa dạng văn hóa. “Đông Phương Học” của Edward W. Said là một tác phẩm thiết yếu cho bất kỳ ai quan tâm đến lịch sử, văn hóa và chính trị toàn cầu, đặc biệt là trong bối cảnh thế giới ngày càng kết nối và đa dạng như hiện nay. Cuốn sách mời gọi người đọc nhìn nhận lại những định kiến đã ăn sâu, và cùng nhau xây dựng một tương lai nơi các nền văn hóa được tôn trọng và đối thoại bình đẳng.
