Cuốn sách “Đừng Lấy Dối Trá Làm Lẽ Sống” của Aleksandr Isayevich Solzhenitsyn, tác giả đoạt giải Nobel Văn học năm 1970, đặt ra một câu hỏi nhức nhối: Liệu chúng ta có đang bị cuốn vào vòng xoáy của sự dối trá, và nếu có, lối thoát nào cho chúng ta? Liệu chúng ta có bất lực đến mức chỉ biết cam chịu, chờ đợi một sự thay đổi nào đó từ bên ngoài, trong khi hàng ngày vẫn tiếp tay cho sự dối trá bằng cách thừa nhận, tán dương và nuôi dưỡng nó? Solzhenitsyn tin rằng hy vọng vào sự thay đổi sẽ trở nên vô nghĩa nếu chúng ta không đủ dũng cảm để phá vỡ vòng luẩn quẩn này, một vòng luẩn quẩn mà tất cả đều nhận thấy nhưng dường như không ai dám lên tiếng.
Sinh ra tại Kislovodsk, vùng Kavkaz phía bắc nước Nga, Solzhenitsyn sớm trải qua những khó khăn khi cha mất trước khi ông chào đời. Ông cùng mẹ chuyển đến Rostov-trên-sông-Đông vào năm 1925 và lớn lên trong hoàn cảnh khó khăn. Dù bị bạn bè chế giễu vì niềm tin tôn giáo và thái độ hoài nghi với Đội thiếu niên Lenin, Solzhenitsyn ban đầu vẫn bị cuốn theo lý tưởng cách mạng và gia nhập Đoàn Thanh niên Cộng sản Komsomol. Dù mang trong mình ước mơ văn chương, ông đã chọn theo học toán tại Đại học Rostov để đảm bảo tương lai. Tại đây, tài năng toán học xuất chúng của ông được công nhận với Học bổng Stalin.
Tuy nhiên, chính trải nghiệm sống dưới chế độ Xô Viết đã hun đúc nên tinh thần phản kháng và dũng khí lên tiếng cho sự thật của Solzhenitsyn. Ông đã phải trả giá đắt cho sự dũng cảm này. Năm 1970, ông được trao giải Nobel Văn học nhưng không thể đến nhận vì lo ngại không được trở về quê hương. Mãi đến hai năm sau, ông mới đến nhận giải và đọc diễn văn. Vào năm 1974, sau khi công bố bản tuyên ngôn “Không Sống Bằng Dối Trá” và xuất bản tác phẩm “Quần Đảo GULag”, ông bị bắt, tước quyền công dân và bị trục xuất khỏi Liên Xô.
Bản tuyên ngôn “Không Sống Bằng Dối Trá” là tiếng kêu thống thiết của một con người chứng kiến sự tha hóa của xã hội. Solzhenitsyn tố cáo sự đánh mất nhân tính khi con người sẵn sàng từ bỏ nguyên tắc, linh hồn, và tương lai chỉ vì sự tồn tại vật chất. Ông chỉ ra sự mâu thuẫn giữa hình ảnh một cường quốc khoe khoang thành tựu chinh phục mặt trăng với thực tế nghèo đói và lạc hậu của đất nước. Ông lên án sự tàn bạo của chế độ độc tài, sự can thiệp vào nội chiến của các nước khác và sự đàn áp những tiếng nói phản biện. Lời kêu gọi của ông vang vọng trên các mặt báo quốc tế, từ The Washington Post đến New York Times, thức tỉnh lương tri của nhân loại.
Solzhenitsyn đặt ra những câu hỏi day dứt về sự bất lực của cá nhân trước bộ máy quyền lực: “Chúng ta đang làm gì vậy? Phải đến bao giờ mới chấm dứt? Làm sao để trốn thoát?” Ông mô tả một xã hội ngập tràn sự dối trá, nơi con người không dám nhìn thẳng vào mắt nhau, nói chuyện phải ẩn danh, và ngay cả trong môi trường khoa học cũng chỉ dám phàn nàn khe khẽ. Ông cảnh báo về sự tha hóa tinh thần, về nguy cơ đánh mất cả thân xác và tương lai của con cái. Và hơn hết, ông đặt ra câu hỏi lớn: Liệu chúng ta có đủ mạnh mẽ để thay đổi? “Đừng Lấy Dối Trá Làm Lẽ Sống” không chỉ là lời tố cáo, mà còn là lời kêu gọi thức tỉnh lương tri, khơi dậy lòng dũng cảm để mỗi người dám sống thật với chính mình và đấu tranh cho một xã hội công bằng và nhân văn hơn. Hãy dành thời gian để đọc cuốn sách này, để suy ngẫm và tìm ra câu trả lời cho chính mình.
