“Đuốc Lá Dừa” của Hoài Anh, một tác phẩm văn học thiếu nhi kinh điển, đưa người đọc trở về thời kỳ đầy biến động của lịch sử Việt Nam giữa thế kỷ 19. Bối cảnh câu chuyện xoay quanh cuộc xâm lược của thực dân Pháp vào miền Nam, sự bất lực của triều đình nhà Nguyễn và sự nổi dậy mạnh mẽ của các cuộc khởi nghĩa do Trương Định, Thủ Khoa Huân, Nguyễn Trung Trực lãnh đạo. Giữa bão táp lịch sử ấy, hình ảnh nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu, hay Tú Chiểu, hiện lên như một ngọn đuốc soi đường cho lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến của dân tộc.
Tác phẩm khắc họa chân thực và xúc động hình ảnh một nhà thơ mù lòa nhưng tâm hồn sáng ngời, luôn hướng về đất nước. “Dường như phía đó có tiếng đuốc lá dừa cháy bập bùng, tiếng cờ bay phần phật, tiếng reo hò tở mở của Trương Định, Nguyễn Trung Trực, Phan Ngọc Tòng…”, đôi mắt đục lờ của ông như nhìn thấu được tương lai, nơi những người dân bình dị, “những ông Tiều, ông Ngư, ông Quán”, lớp lớp anh hùng vô danh với mác thông giáo gỗ, dũng cảm đứng lên chống lại quân xâm lược, vì một ngày “bốn phương đều ngợi chữ thăng bình”. Tác phẩm không chỉ khơi dậy lòng căm phẫn trước sự hèn nhát, bạc nhược của triều đình nhà Nguyễn mà còn thắp lên ngọn lửa tự hào về lòng yêu nước, tinh thần bất khuất của những người con đất Việt, sẵn sàng hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc.
“Đuốc Lá Dừa” không chỉ là câu chuyện về một con người, một thời đại mà còn là bài ca về lòng yêu nước, về sức mạnh của tinh thần đoàn kết. Được trao Giải thưởng Văn học Thiếu nhi của Hội Nhà văn Việt Nam (1981-1983), tác phẩm đã chinh phục nhiều thế hệ độc giả và khẳng định vị trí quan trọng trong nền văn học nước nhà. Cuốn sách cũng là minh chứng cho tài năng và tâm huyết của nhà văn Hoài Anh – người cả đời sống trong kham khổ nhưng ngọn bút luôn rực cháy với niềm đam mê và tình yêu quê hương đất nước. Câu chuyện về việc ông viết lại toàn bộ bản thảo “Đuốc Lá Dừa” chỉ trong hai tuần sau khi bản thảo bị mất, càng làm chúng ta thêm khâm phục trí nhớ siêu phàm và nghị lực phi thường của ông.
Tiểu thuyết mở đầu bằng khung cảnh đoàn tàu chiến Lang Sa của Pháp tiến vào sông Bến Nghé. Từ chiến hạm Phlê-giê-tông, đô đốc Rigault de Genouilly quan sát thành Gia Định qua ống nhòm. Hắn nhận được sự trợ giúp của viên thừa sai Lơ-phép-vrơ, người thông thạo địa lý, chữ Nho và tiếng Việt. Sau khi hiệu lệnh tấn công được phát ra, các chiến hạm Pháp bắt đầu nã pháo vào thành. Quan hộ đốc Gia Định, Võ Duy Ninh, dù đã cố gắng báo cáo triều đình và điều động quân tiếp viện nhưng vẫn bị động trước sức mạnh của quân Pháp. Quân ta chống trả yếu ớt, trong khi hỏa lực của địch ngày càng mạnh, phá hủy nhiều công trình quan trọng trong thành.
Nhờ sự do thám và chỉ điểm, Rigault de Genouilly nhanh chóng nắm được tình hình Gia Định. Hắn chia quân thành hai cánh: cánh trái tấn công mặt Nam thành, nơi tập trung nhiều đại bác của quân ta; cánh phải tiến vào cửa Bắc, phía rạch Thị Nghè. Đồng thời, một lực lượng dự bị được bố trí ở bờ sông. Dưới làn mưa đạn của quân Pháp, thành Gia Định chìm trong khói lửa, nhiều nơi bị sụp đổ, báo hiệu một cuộc chiến khốc liệt sắp diễn ra. Độc giả chắc chắn sẽ bị cuốn hút vào những trang tiếp theo của câu chuyện để theo dõi diễn biến của cuộc chiến đấu bảo vệ thành Gia Định và số phận của những người dân yêu nước.
