“Đường Công Danh Của Nikodem Dyzma” của Tadeusz Dołęga-Mostowicz, một trong những cây bút xuất sắc của văn học Ba Lan hiện đại, là tác phẩm hiện thực phê phán sắc bén, khắc họa bức tranh xã hội đầy biến động của Ba Lan những năm 1920-1930. Tác giả, vốn nổi tiếng với các tác phẩm tâm lý xã hội giàu cảm xúc như “Thầy lang” và “Giáo sư Vintrurơ”, đã lựa chọn thời điểm lịch sử đặc biệt này – giai đoạn đất nước hồi sinh sau hàng thế kỷ bị chia cắt và xâm lược, nhưng đồng thời cũng đối mặt với bóng ma phát xít – để làm bối cảnh cho câu chuyện đầy kịch tính và châm biếm về Nikodem Dyzma.
Hành trình thăng tiến của Nikodem Dyzma, từ một viên chức tỉnh lẻ thất nghiệp đến một triệu phú, một chính trị gia quyền lực, là một chuỗi những sự kiện bất ngờ, những “may mắn” khó tin, khiến người đọc không khỏi kinh ngạc. Sự trỗi dậy chóng mặt của một kẻ vô học, bất tài như Dyzma đặt ra câu hỏi nhức nhối về bản chất của xã hội đương thời: liệu sự sùng bái vật chất, coi trọng bề ngoài có phải là mảnh đất màu mỡ cho những kẻ cơ hội? Tác giả không đưa ra câu trả lời trực tiếp, nhưng qua từng tình tiết, từng nhân vật, ông khéo léo vạch trần bộ mặt thật của một xã hội mà ngay cả những luật sư danh tiếng cũng sẵn sàng vì tiền mà bất chấp đạo đức.
Cuốn sách không chỉ là câu chuyện về sự thăng tiến kỳ lạ của Dyzma, mà còn là hành trình tha hóa nhân cách của anh ta. Từ một người bình thường, Dyzma dần trở nên tàn độc, lạm dụng quyền lực, lừa dối và phản bội những người xung quanh. Sự sa ngã của Dyzma càng trở nên bi kịch hơn khi đặt cạnh những nhân vật khác như Manka, người phụ nữ dù phải vất vả mưu sinh nhưng vẫn giữ được phẩm chất tốt đẹp và tình yêu chân thành, hay Bá tước Pônimirxki, nạn nhân của những trò lừa đảo, biểu tượng cho sự thất vọng và châm biếm sâu cay đối với xã hội.
Với lối kể chuyện hấp dẫn, kết hợp hài hước và châm biếm, Dołęga-Mostowicz đã xây dựng nên một bức tranh xã hội đa chiều, từ tầng lớp thấp đến cao, với những mâu thuẫn và góc khuất. Ngôn ngữ tinh tế, miêu tả chân thực thói quen, lối sống của giới thượng lưu Ba Lan những năm 1920-1930, càng làm tăng thêm sức hấp dẫn cho tác phẩm. Không ngạc nhiên khi “Đường Công Danh Của Nikodem Dyzma” đã trở thành một hiện tượng văn học tại Ba Lan, nhận được sự đánh giá cao từ cả độc giả và giới phê bình. Đây thực sự là một tác phẩm đáng đọc, giúp bạn khám phá tài năng của Tadeusz Dołęga-Mostowicz và hiểu hơn về một giai đoạn lịch sử đầy biến động của Ba Lan.
