Xuất bản năm 1973, “Giải Phẫu Sự Phụ Thuộc” của Takeo Doi đã nhanh chóng trở thành tác phẩm kinh điển trong nghiên cứu văn hóa Nhật Bản, tạo nên ảnh hưởng sâu rộng trong lĩnh vực nhân chủng học và xã hội học. Cuốn sách đào sâu vào tâm lý phụ thuộc – một đặc điểm cốt lõi định hình nên tính cách và hành vi của người Nhật. Dựa trên những quan sát tỉ mỉ và nghiên cứu chuyên sâu, Doi đã khám phá ra những biểu hiện tinh tế của tâm lý này trong giao tiếp xã hội và mối quan hệ giữa cá nhân với tập thể.
Theo Doi, sự phụ thuộc ăn sâu vào tiềm thức người Nhật từ bao đời nay, thể hiện qua xu hướng đặt nặng giá trị của nhóm, tập thể lên trên bản ngã cá nhân. Sự hòa hợp với cộng đồng, tuân thủ những quy tắc ứng xử chung luôn được ưu tiên hơn việc thể hiện cá tính riêng biệt. Đây chính là hệ quả của cả một quá trình lịch sử lâu dài hun đúc nên bản sắc văn hóa độc đáo của đất nước mặt trời mọc.
Doi đã tinh tế phân tích bốn đặc điểm chính của tâm lý phụ thuộc ở người Nhật. Đầu tiên là sự lệ thuộc vào người khác trong hầu hết các mối quan hệ xã hội. Họ coi trọng sự công nhận và chấp thuận của nhóm hơn là khả năng tự lập và tự chủ cá nhân. Thứ hai, tính phụ thuộc thể hiện rõ nét trong cách người Nhật xử lý các mối quan hệ nhân quả. Họ thường tìm cách né tránh xung đột, duy trì sự hòa thuận bằng việc chấp nhận quan điểm chung của tập thể. Đặc điểm thứ ba nằm ở sự phụ thuộc vào ngôn ngữ và cách biểu đạt chung của nhóm để định hình bản sắc cá nhân. Ngôn ngữ và giao tiếp trở thành công cụ quan trọng để gắn kết cộng đồng. Cuối cùng, người Nhật cũng thể hiện tính phụ thuộc trong quá trình ra quyết định, khi họ thường lắng nghe ý kiến của tập thể để đạt được sự đồng thuận chung thay vì dựa vào quan điểm cá nhân.
Tính phụ thuộc không chỉ chi phối cách ứng xử mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tư duy của người Nhật. Họ thường nhìn nhận vấn đề dưới góc nhìn của tập thể, tránh đưa ra những đánh giá riêng lẻ. Khuynh hướng tuân thủ các quy tắc ứng xử chung và tránh những hành vi gây xung đột cũng là một biểu hiện rõ ràng của tâm lý này.
Doi lý giải rằng, tính phụ thuộc cao độ bắt nguồn từ bản chất cộng đồng của xã hội Nhật Bản truyền thống. Trong suốt chiều dài lịch sử, người Nhật sống trong những cộng đồng nhỏ gắn bó chặt chẽ, đề cao sự đoàn kết và hợp tác tập thể. Điều này đã hình thành nên một nền văn hóa đặc trưng coi trọng lợi ích chung hơn cá nhân.
Mặc dù Nhật Bản ngày nay đã đạt được những bước tiến vượt bậc trên con đường phát triển, nhưng theo Doi, tính phụ thuộc vẫn là một nét đặc trưng nổi bật trong bản sắc văn hóa của dân tộc này. “Giải Phẫu Sự Phụ Thuộc” của Takeo Doi là một tác phẩm đáng đọc, mở ra cánh cửa giúp bạn đọc thấu hiểu sâu sắc hơn về văn hóa và con người Nhật Bản.
