Tiểu thuyết “Hà Hương Phong Nguyệt” của Lê Hoằng Mưu, một trong những tác phẩm tiểu thuyết chữ Quốc ngữ đầu tiên của Việt Nam (1912), vẽ nên bức tranh cuộc đời đầy biến động của Hà Hương, một người phụ nữ tài sắc song lại phóng túng giữa bối cảnh xã hội Nam Bộ đầu thế kỷ XX. Cuộc hôn nhân của nàng với Nghĩa Hữu, con trai một gia đình giàu có, tưởng chừng viên mãn lại nhanh chóng tan vỡ dưới sức tàn phá của thói cờ bạc và dục vọng. Bi kịch thực sự bùng nổ khi Nghĩa Hữu kết hôn với Nguyệt Ba, một người hàng xóm hiền lành, chất phác. Sự xuất hiện của Nguyệt Ba đã đẩy mâu thuẫn lên đến đỉnh điểm, dẫn đến cái chết thương tâm của nàng, kéo theo sự sụp đổ và cái chết của cả Hà Hương và Nghĩa Hữu. Xuyên suốt tác phẩm, Lê Hoằng Mưu không chỉ khắc họa bi kịch cá nhân mà còn phản ánh sâu sắc xung đột giữa lối sống truyền thống và những ham muốn cá nhân mãnh liệt, đồng thời lột tả hiện thực xã hội phức tạp thời thuộc địa qua lăng kính đa chiều, từ những miền quê yên bình đến đô thị Sài Gòn phồn hoa.
Lê Hoằng Mưu (1879–1941), được xem là nhà văn tiên phong của văn học Quốc ngữ Nam Bộ, đã để lại dấu ấn đậm nét trong lịch sử văn học Việt Nam. “Hà Hương Phong Nguyệt” không chỉ đánh dấu bước chuyển mình từ văn học truyền thống sang hiện đại mà còn thể hiện sự táo bạo trong bút pháp của ông. Thay vì lối kể chuyện đơn thuần, Lê Hoằng Mưu tập trung vào việc phân tích tâm lý nhân vật, đào sâu vào những góc khuất của nội tâm, những mâu thuẫn giằng xé trong tâm hồn họ. Chính sự trực diện khi miêu tả dục vọng và xung đột đạo đức đã khiến tác phẩm từng bị lên án là “dâm thư” và bị chính quyền thuộc địa Pháp tịch thu vào năm 1915. Tuy nhiên, “Hà Hương Phong Nguyệt” đã mở ra một cuộc tranh luận sôi nổi về vai trò của tiểu thuyết hiện đại, đặt nền móng cho sự phát triển của văn xuôi Việt Nam sau này.
Ngoài “Hà Hương Phong Nguyệt”, Lê Hoằng Mưu còn là tác giả của “Tô Huệ Nhi ngoại sử” (1920) và “Oán hồng quần” (1927). Cả ba tác phẩm đều thể hiện sự quan tâm sâu sắc của ông đến những vấn đề xã hội đương thời, được nhìn nhận và phản ánh dưới góc nhìn phê phán. Phong cách văn chương của Lê Hoằng Mưu là sự kết hợp độc đáo giữa văn biền ngẫu truyền thống với kỹ thuật phân tích tâm lý phương Tây, tạo nên một diện mạo riêng biệt, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn học Việt Nam giai đoạn giao thời. Tác phẩm “Hà Hương Phong Nguyệt” hiện đã được số hóa và có sẵn bản ebook để bạn đọc tiếp cận và khám phá.
