“Hà Nội, Mũ Rơm Và Tem Phiếu” của tác giả Trung Sỹ (Xuân Tùng) là một tác phẩm độc đáo tái hiện bức tranh văn hóa và đời sống Hà Nội qua lăng kính dòng họ và gia đình. Tác giả khéo léo dẫn dắt người đọc qua những biến động của thủ đô trong thời hiện đại bằng giọng văn hóm hỉnh và chân thực.
Từ câu chuyện về quê ngoại ở làng An Định, Thái Bình, một vùng đất nổi tiếng với nghề trồng thuốc lào truyền thống, tác giả mở ra một thế giới đầy màu sắc với những chi tiết thú vị về quy trình trồng, chăm sóc và thu hoạch loại cây đặc biệt này. Hình ảnh ông cả, một thương nhân thuốc lào sành sỏi, đối lập với người em trai hoạt động cách mạng, đã phác họa nên bức tranh xã hội đầy biến động thời bấy giờ. Tình tiết về việc ông ngoại nhờ Phạm Quỳnh xin giảm án cho em trai càng làm nổi bật những mối quan hệ phức tạp và những nỗ lực sinh tồn giữa thời cuộc.
Trở về Hà Nội sau chiến thắng Điện Biên Phủ, tác giả bắt đầu ghi lại những ký ức tuổi thơ của mình. Một Hà Nội thời hậu chiến với những đổi thay trong đời sống xã hội, sự phân hóa giai cấp và những nếp sống mới. Tác giả tinh tế khắc họa hai khối người Hà Nội: khối quân nhân sống tập trung trong các “quân khu” và khối xã hội bao gồm người Hà Nội cũ và những người mới đến.
Qua những câu chuyện nhỏ, tác giả tái hiện một cách sống động cuộc sống thường nhật của người dân Hà Nội thời tem phiếu. Từ việc bà ngoại, một cựu thương nhân, trở thành cán bộ dán phiếu tại cửa hàng mậu dịch, đến những câu chuyện về các cô mậu dịch viên, bác cận vệ của cụ Hồ, hay ông cậu họa sĩ vỡ mộng với cách mạng, tất cả tạo nên một bức tranh đa chiều về con người Hà Nội. “Mùi mậu dịch”, một thứ mùi đặc trưng của thời bao cấp, được tác giả miêu tả một cách ấn tượng, gợi nhớ về một thời kỳ khó khăn nhưng cũng đầy ắp kỷ niệm.
Giữa những đổi thay của thời cuộc, tác giả không quên khắc họa tình người ấm áp, sự sẻ chia và gắn bó giữa những con người Hà Nội. Tình cảm của các u nuôi dành cho con nuôi, sự đùm bọc giữa những gia đình sống chung trong một căn nhà, tất cả đều là những điểm sáng giữa bức tranh xã hội đầy biến động. Cuốn sách cũng phản ánh những khó khăn, thiếu thốn của thời bao cấp qua những câu chuyện hài hước về cậu Nhân, một họa sĩ tài hoa nhưng phải đối mặt với thực tế khắc nghiệt.
“Hà Nội, Mũ Rơm Và Tem Phiếu” không chỉ là một cuốn hồi ký cá nhân, mà còn là một bức tranh sống động về Hà Nội trong một giai đoạn lịch sử đặc biệt. Cuốn sách dành cho những ai yêu Hà Nội, muốn tìm về những ký ức xưa cũ, và muốn hiểu hơn về những biến động của thành phố qua những câu chuyện đời thường giản dị nhưng đầy ý nghĩa.
