“Hàng Mã Kí Ức” của Inrasara không chỉ đơn thuần là một cuốn hồi kí, mà còn là một hành trình khám phá thế giới văn hóa Chăm đầy bí ẩn và kỳ diệu. Khác với những nghiên cứu hàn lâm tập trung vào quá khứ huy hoàng của vương quốc Champa, Inrasara hướng ống kính về hiện tại, về đời sống sinh động của người Chăm hôm nay. Ông kể câu chuyện về chính mình, về những con người xung quanh, về những sự kiện ông đã trải nghiệm, những cuốn sách ông đã đọc, tất cả được tái hiện từ vùng kí ức khi mờ ảo khi rực rỡ. Tác giả thẳng thắn thừa nhận tính chủ quan của những câu chuyện được kể, bởi chúng được lọc qua lăng kính ngôn ngữ và hiểu biết cá nhân. Tuy nhiên, chính sự chân thật, dù chưa hẳn đúng hoàn toàn, mới là giá trị cốt lõi của cuốn sách. Inrasara tin rằng, lịch sử, dù lớn lao như của một quốc gia hay nhỏ bé như của một cá nhân, luôn cần được kể lại.
Đan xen trong dòng chảy hồi tưởng, Inrasara hé lộ về tác phẩm tiểu thuyết đang viết dở dang của mình – “Chân dung Cát”. Qua cuộc đối thoại với một cán bộ tên Thụy, ông chia sẻ quan điểm về văn chương, về vai trò của tiếng cười giải phóng con người khỏi những gánh nặng của nghiêm nghị và mê tín. Ông khẳng định văn chương không cúi đầu trước những trò tầm thường, mà luôn hướng đến sự tự do, phóng khoáng và khả năng tự phản tỉnh. Đoạn trích từ tiểu thuyết “Chân dung Cát” (2006) là một minh chứng sinh động cho phong cách viết giàu chất thơ, hài hước và sâu sắc của Inrasara.
Tiếp nối mạch suy tư, Inrasara bàn về lịch sử – một “mớ hổ lốn” luôn bị bóp méo, xuyên tạc qua lăng kính chủ quan của người kể. Ký ức, dù gần hay xa, cũng không tránh khỏi sự lừa dối. Ông tự nhận thức rõ những giới hạn trong việc tái hiện sự thật và chấp nhận tính tương đối của nó. “Hàng Mã Kí Ức” chính là một nỗ lực của Inrasara để ghi lại những mảnh ghép cuộc đời, những câu chuyện của cộng đồng Chăm, với tất cả sự chân thành và khiêm nhường.
Sinh ra và lớn lên trong một làng Chăm cổ theo chế độ Mẫu hệ, Inrasara đã trải qua một hành trình học tập và làm việc đa dạng. Từ học sinh trung học, sinh viên sư phạm, đến nhà nghiên cứu văn hóa, nông dân, rồi trở lại với nghiên cứu và sáng tác, ông luôn đau đáu với văn hóa của dân tộc mình. Hiện tại, Inrasara là một nhà nghiên cứu văn hóa Chăm, nhà thơ, nhà văn, dịch giả và nhà phê bình văn học. Ông là hội viên của Hội Nhà Văn Việt Nam, Hội Văn nghệ Dân gian Việt Nam và Hội Văn học – Nghệ thuật các Dân tộc Thiểu số Việt Nam. Sự nghiệp đồ sộ của ông trải dài trên nhiều lĩnh vực, từ nghiên cứu, sưu tầm, dịch thuật đến sáng tác văn học, với hàng loạt tác phẩm giá trị về văn hóa Chăm.
