Cuốn hồi ký “Nguyễn Hiến Lê – Những nội dung bị kiểm duyệt” hé lộ những góc khuất trong cuộc đời và sự nghiệp của nhà văn, học giả Nguyễn Hiến Lê, mang đến cho độc giả cái nhìn sâu sắc về bối cảnh lịch sử xã hội Việt Nam thời kỳ chiến tranh và hậu chiến. Thông qua lăng kính chủ quan nhưng chân thực, tác giả tái hiện hành trình sáng tác đầy chông gai của mình, bắt đầu từ những năm 1950 khi ông tích cực tham gia Hội Văn nghệ Việt Nam và hoạt động sôi nổi trong lĩnh vực văn học, điện ảnh.
Ngay từ thời kỳ này, bóng đen kiểm duyệt đã bắt đầu phủ lên sự nghiệp của Nguyễn Hiến Lê. Những tác phẩm mang đậm dấu ấn cá nhân, phản ánh hiện thực xã hội như tiểu thuyết “Đêm trường” (1957) và kịch bản phim “Mùa hè đỏ lửa” (1957) đã bị cấm phát hành hoặc cắt xén nội dung vì bị coi là “phản động”. “Đêm trường”, với những miêu tả chân thực về cuộc sống khó khăn của người dân thời chiến, đã chạm đến những ranh giới nhạy cảm, trong khi “Mùa hè đỏ lửa” cũng chịu chung số phận với những cảnh quay bị cho là không phù hợp.
Sau năm 1975, những khó khăn mà Nguyễn Hiến Lê phải đối mặt càng trở nên chồng chất. Sự kiểm duyệt chặt chẽ hơn khiến nhiều tác phẩm của ông bị đánh giá là không phù hợp với chủ trương chính trị. “Đêm trường” (phiên bản mới) tiếp tục bị cấm lưu hành, kịch bản phim “Vợ chồng A Phủ” bị phê bình là “không tích cực” và không được sản xuất. Thậm chí, một số tác phẩm của ông còn bị xóa tên khỏi danh sách xuất bản, đẩy sự nghiệp văn chương của ông vào bóng tối.
Không chỉ chịu áp lực trong sáng tác, Nguyễn Hiến Lê còn gặp nhiều trở ngại trong công tác. Ông từng giữ chức Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ Thành phố Hồ Chí Minh nhưng sau đó bị điều chuyển sang Ban Văn hóa Thông tin Quận 5 (nay là Quận Thủ Đức). Tác giả cho rằng việc bị điều chuyển công tác là do quan điểm sáng tác của ông không phù hợp với chủ trương lúc bấy giờ.
“Nguyễn Hiến Lê – Những nội dung bị kiểm duyệt” không chỉ là câu chuyện cá nhân của một nhà văn, mà còn là bức tranh phản ánh hiện thực lịch sử văn học nghệ thuật Việt Nam trong giai đoạn đầy biến động. Cuốn hồi ký cung cấp những thông tin quý giá, làm sáng tỏ những góc khuất trong quá trình hoạt động nghệ thuật của Nguyễn Hiến Lê, đồng thời góp phần làm rõ hơn bức tranh toàn cảnh về văn học nghệ thuật Việt Nam dưới ảnh hưởng của bối cảnh chính trị xã hội phức tạp. Đây là một tác phẩm đáng đọc dành cho những ai quan tâm đến lịch sử, văn học và cuộc đời của một trí thức uyên bác giữa dòng chảy lịch sử.
