“Hồi Ký Viết Dưới Hầm” không đơn thuần là một cuốn hồi ký, mà là một cánh cửa mở ra thế giới nội tâm đầy giằng xé của đại văn hào Fyodor Dostoevsky. Tác phẩm không chỉ ghi lại những trải nghiệm khắc nghiệt trong thời gian ông bị lưu đày ở Siberia từ 1849 đến 1854, mà còn là một bức tranh chân thực về cuộc sống tăm tối trong nhà tù Nga thế kỷ 19.
Ban đầu bị kết án tử hình vì tham gia một tổ chức chống đối Nga hoàng, Dostoevsky may mắn được ân xá vào phút chót, nhưng đổi lại là bốn năm sống trong địa ngục trần gian của trại giam Siberia. Đói rét, lao động khổ sai, sự quản thúc hà khắc và những trận đòn roi tra tấn tàn bạo đã trở thành nỗi ám ảnh kinh hoàng, hằn sâu vào thể xác và tâm hồn ông. Chứng kiến tận mắt những hình phạt dã man, bản thân cũng từng bị trói vào cột và đánh đập, Dostoevsky đã thấu hiểu tận cùng nỗi đau khổ của kiếp tù đày.
Tuyệt vọng trong hoàn cảnh nghiệt ngã, Dostoevsky lại tìm thấy nguồn cảm hứng sáng tác từ chính những con người cùng cảnh ngộ. Ông quan sát, lắng nghe và ghi chép lại những mảnh đời, những tính cách, những tâm lý đa dạng của những người tù nhân. Từ sự cay đắng, tuyệt vọng đến niềm tin và hy vọng le lói, tất cả đều được Dostoevsky khắc họa một cách sống động, chân thực. Chính những trải nghiệm này đã cung cấp cho ông nguồn tư liệu quý giá, là nền tảng cho những kiệt tác văn học sau này như “Tội ác và Trừng phạt”, “Người anh em của chúng ta”.
Không chỉ là nỗi đau thể xác, Dostoevsky còn phải đối mặt với những giằng xé nội tâm sâu sắc. Gánh nặng tội lỗi, sự trừng phạt của Thượng đế luôn ám ảnh tâm trí ông. Tuy nhiên, chính trong vực thẳm của sự đau khổ, Dostoevsky đã tìm thấy ánh sáng của tình yêu thương và lòng trắc ẩn. Sự thức tỉnh tâm linh này đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho những tác phẩm kinh điển như “Kẻ ngốc”, “Lũ quỷ”.
“Hồi Ký Viết Dưới Hầm” không chỉ là câu chuyện về một người tù, mà còn là hành trình tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống, là sự đấu tranh giữa thiện và ác, giữa tuyệt vọng và hy vọng trong tâm hồn con người. Đọc Dostoevsky, chúng ta không chỉ được chứng kiến một giai đoạn lịch sử đen tối của nước Nga, mà còn được chiêm nghiệm những suy tư sâu sắc về bản chất con người, về tội lỗi và sự cứu rỗi. Cuốn sách là một lời mời gọi khám phá thế giới nội tâm phong phú của một trong những nhà văn vĩ đại nhất mọi thời đại, đồng thời là một bằng chứng cho thấy sức mạnh của tinh thần con người có thể vượt lên trên mọi nghịch cảnh.
