“Hòn Đất” của Anh Đức là khúc tráng ca bi hùng và cảm động về cuộc sống của những người dân quê hiền lành mà kiên cường giữa bão lửa chiến tranh chống Mỹ – Ngụy. Tác phẩm đưa người đọc về Hang Hòn, chứng kiến cuộc chiến đấu anh dũng của 17 du kích, cảm nhận hơi ấm tình người tỏa ra từ những mái nhà đơn sơ, nơi họ sống, yêu thương và sẵn sàng hy sinh vì lý tưởng cao đẹp. Tình đồng đội, tình quân dân, tình yêu lứa đôi đan xen, hòa quyện, tạo nên bức tranh cuộc sống vừa khốc liệt vừa trữ tình, lay động lòng người.
Tác giả đặc biệt thành công khi khắc họa hình ảnh người phụ nữ Việt Nam thời chiến. Họ hiện lên với vẻ đẹp tươi sáng, tỏa rạng như những vì sao, dịu dàng như ánh trăng len lỏi qua suối, từ tấm lòng bao dung của người mẹ, người bà, đến sự hy sinh thầm lặng của người vợ, người chị, người yêu. Nổi bật trong số đó là chị Sứ, niềm tự hào của Hòn Đất. Dù nằm xuống bên lòng đất mẹ, tinh thần chiến đấu và tình yêu của chị vẫn lan tỏa khắp Hòn Đất, truyền lửa cho Sáu Mạ, Út Quyên, anh Ba Rèn, Cà Mỵ, Ngạn, San và biết bao người khác tiếp tục cuộc chiến đấu.
“Hòn Đất” không né tránh sự khốc liệt, đau thương của chiến tranh. Câu chuyện về bà Cà Xợi, mẹ của thằng Xăm, là một minh chứng đầy xót xa cho những mất mát, hy sinh mà chiến tranh gây ra. Dù còn một số chi tiết chưa thật logic (như lý do chủ Mưu đuổi bà Cà Xợi, chi tiết về khói và mưa trong hang, việc bà Cà Xợi dễ dàng tìm thấy hai du kích…), nhưng nhìn chung, tác phẩm vẫn mang đậm tính nhân văn, lay động lòng người đọc bởi tình cảm chân thành, tha thiết.
Lấy bối cảnh trận đánh tại Hòn Đất – Kiên Giang vào tháng 1 năm 1962, “Hòn Đất” tái hiện sinh động cuộc chiến đấu đầy gian khổ, hy sinh của quân và dân ta. Bằng văn phong sâu lắng, tác giả Anh Đức không chỉ khắc họa nên những anh hùng dũng cảm mà còn phản ánh lòng yêu nước, khát vọng hòa bình cháy bỏng của cả dân tộc. Hình ảnh chị Phan Thị Ràng (Sứ), nữ anh hùng tiêu biểu cho sự kiên cường của người phụ nữ miền Nam, được tác giả đặc biệt chú trọng, góp phần tạo nên sức hút cho tác phẩm. “Hòn Đất” xứng đáng là một cuốn sách đáng đọc, một hành trình khám phá thế giới nội tâm phong phú, sâu sắc của những con người giữa thời chiến, một nén tâm nhang tri ân những người phụ nữ dũng cảm của miền Nam.
