“Khế Ước Xã Hội” của Jean-Jacques Rousseau, một trong những trụ cột của triết học chính trị, đặt ra một mô hình xã hội lý tưởng dựa trên nền tảng tự do, bình đẳng và hợp tác. Rousseau tin rằng bản chất con người vốn thiện lương và hòa hợp, nhưng chính quá trình xã hội hóa đã làm tha hóa những phẩm chất tốt đẹp này. Vì vậy, ông đề xuất một “Khế ước xã hội” như một giải pháp tái thiết xã hội, hướng tới một cộng đồng nơi mọi người đều bình đẳng và tự do.
Rousseau bắt đầu bằng việc phân tích “trạng thái tự nhiên” của con người trước khi xã hội hình thành. Ở trạng thái này, con người sống bình đẳng, không phân biệt giai cấp, không có khái niệm sở hữu tư nhân. Nhu cầu của họ chỉ giới hạn ở mức tối thiểu để duy trì sự sống, hành động theo bản năng chứ chưa phát triển lý trí. Tuy nhiên, sự hình thành xã hội đã phá vỡ sự hài hòa nguyên thủy này.
Sự xuất hiện của tư hữu, theo Rousseau, là nguyên nhân đầu tiên gây ra bất ổn xã hội. Việc chiếm hữu đất đai và tài sản đã tạo ra khái niệm “của riêng tư”, dẫn đến sự bất bình đẳng giữa người giàu và người nghèo, gieo mầm mâu thuẫn và xung đột. Thêm vào đó, sự phát triển của ngôn ngữ, thương mại và tiền tệ càng làm trầm trọng thêm tình trạng này. Việc định giá hàng hóa bằng tiền tệ kích thích lòng tham, khơi dậy sự so sánh và ganh đua về vật chất, đẩy con người vào vòng xoáy tranh giành. Cuối cùng, sự hình thành chính quyền, dù cần thiết cho trật tự, lại đồng thời tước bỏ tự do tự nhiên của con người, đặt họ dưới sự kiểm soát của nhà cầm quyền, đánh dấu sự kết thúc của “trạng thái tự nhiên” và mở ra quá trình xã hội hóa đầy biến động.
Để giải quyết những bất công và mâu thuẫn do xã hội mang lại, Rousseau đề xuất “Khế ước xã hội” – một thỏa thuận tự nguyện giữa các cá nhân để kiến tạo một cộng đồng chính trị mới, nơi bình đẳng và tự do được bảo đảm. Bằng cách tham gia khế ước này, mỗi cá nhân đồng ý từ bỏ một phần quyền tự nhiên của mình, bao gồm cả quyền tư hữu tuyệt đối, để đổi lấy sự bảo vệ quyền lợi chung của cộng đồng, hướng tới một hình thức sở hữu chung, vì lợi ích tập thể. Tác phẩm “Khế Ước Xã Hội” của Jean-Jacques Rousseau là một lời mời gọi suy tư sâu sắc về bản chất của xã hội và con đường hướng tới một tương lai công bằng và tự do hơn. Hãy cùng khám phá những tư tưởng cách mạng của Rousseau trong tác phẩm kinh điển này.
