Henri Barbusse (1873-1935), một nhà văn cách mạng lớn của Pháp, được coi là người tiên phong trong phong cách hiện thực xã hội trong văn học Pháp. Ông là một chiến sĩ cộng sản dũng cảm, cống hiến cuộc đời cho lý tưởng tự do và tiến bộ. Tinh thần quyết liệt chống chiến tranh đế quốc của ông đã được cộng đồng văn học quốc tế ghi nhận và đánh giá cao.
Sinh ra tại Axnieres, Pháp, tài năng văn chương của Barbusse đã bộc lộ từ thời niên thiếu. Sau khi tốt nghiệp đại học năm 1895, ông bắt đầu sự nghiệp viết văn và làm báo. Tập thơ đầu tay của ông được nhà thơ nổi tiếng Catulle Mendes hết lời ca ngợi. Những tác phẩm đầu tay như tiểu thuyết “Những Người Van Xin” (1903) và “Địa Ngục” (1908) đã nhận được sự tán dương từ các cây đại thụ văn học đương thời như Maeterlinck và Anatole France.
Tuy nhiên, chính cuộc Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914-1918) mới là bước ngoặt đưa Barbusse trở thành một nhà văn cách mạng. Kiệt tác “Khói Lửa” (Le Feu) ra đời, tái hiện sống động sự tàn khốc của chiến tranh qua lăng kính của một người lính. Tác phẩm đã gây tiếng vang lớn, giành giải thưởng Goncourt danh giá và được dịch ra hơn sáu mươi ngôn ngữ, trở thành một trong những tác phẩm kinh điển của văn học thế giới.
“Khói Lửa” không chỉ đơn thuần là một cuốn tiểu thuyết chiến tranh. Nó là một bản cáo trạng mạnh mẽ chống lại chiến tranh đế quốc, là tiếng nói của nhân dân khát khao hòa bình và công lý. Tác phẩm khắc họa chân thực cuộc sống nơi chiến hào, nỗi đau mất mát, sự bất công mà người lính phải gánh chịu. Đồng thời, “Khói Lửa” cũng làm nổi bật tình đồng đội, lòng trung thành, sự dũng cảm và khát vọng về một thế giới tốt đẹp hơn. Qua những trải nghiệm khốc liệt, các nhân vật, chủ yếu là công nhân, nông dân và người nghèo, dần nhận thức được bản chất phi nghĩa của chiến tranh và mâu thuẫn xã hội sâu sắc.
Barbusse đã thành công trong việc lột tả sự tiến bộ trong nhận thức của người lính, từ sự phản kháng ban đầu đến việc tìm kiếm ý nghĩa thực sự của cuộc chiến, từ đó thay đổi thái độ đối với chiến tranh và xã hội. Tác phẩm phơi bày sự thật trần trụi rằng chiến tranh chỉ phục vụ cho lợi ích của một số ít kẻ nắm quyền, trong khi người dân phải trả giá bằng máu và nước mắt. “Khói Lửa” cũng cho thấy sự thức tỉnh của tình yêu quốc tế, khi lính Đức và Pháp, cùng chung cảnh ngộ, bắt đầu thấu hiểu và đồng cảm với nhau.
Bên cạnh nội dung sâu sắc, “Khói Lửa” còn được đánh giá cao về mặt nghệ thuật. Barbusse đã sử dụng lối viết chân thực, sinh động, kết hợp với việc lựa chọn chi tiết đắt giá, tạo nên sức mạnh phê phán mạnh mẽ. Tác phẩm mang đậm dấu ấn của chủ nghĩa hiện thực mới, chủ nghĩa hiện thực xã hội, mang đến một làn gió mới cho văn học Pháp đương thời. “Khói Lửa” không tập trung vào một nhân vật cụ thể mà khắc họa cả một tập thể, qua đó tạo nên bức tranh toàn cảnh về cuộc sống của người lính trong Chiến tranh thế giới thứ nhất.
Cuộc đời Henri Barbusse cũng là một cuộc chiến không ngừng nghỉ cho lý tưởng cộng sản. Ông là người đồng sáng lập tạp chí Ánh Sáng, một diễn đàn quan trọng của giới trí thức tiến bộ trên thế giới. Barbusse luôn ủng hộ Cách mạng Tháng Mười Nga và chủ nghĩa cộng sản. Năm 1923, ông chính thức gia nhập Đảng Cộng sản Pháp, tiếp tục sự nghiệp đấu tranh cho chân lý và giải phóng con người.
Bên cạnh “Khói Lửa”, Barbusse còn để lại nhiều tác phẩm giá trị khác như “Những sự trói buộc” (1925), “Sức mạnh” (1926), “Jésus” (1927) và “Staline, một thế giới mới nhìn qua một con người” (1935). Ông cũng tích cực tham gia các hoạt động chống phát xít và chiến tranh cho đến cuối đời. Henri Barbusse qua đời tại Moskva năm 1935, để lại sự tiếc thương vô hạn cho nhân dân Pháp và thế giới. “Khói Lửa” vẫn sống mãi như một tượng đài văn học, một lời kêu gọi hòa bình và công lý, tiếp tục truyền cảm hứng cho các thế hệ độc giả.
