Cuốn sách “Khổng Tử” của Nguyễn Hiến Lê là một hành trình khám phá sâu sắc về cuộc đời, tư tưởng và di sản của nhà hiền triết vĩ đại Khổng Tử. Tác phẩm không chỉ đơn thuần là một cuốn tiểu sử, mà còn là một nghiên cứu tỉ mỉ về triết học Nho giáo, một hệ tư tưởng đã định hình nên văn hóa và xã hội Đông Á suốt hàng ngàn năm. Với lối viết giản dị mà súc tích, Nguyễn Hiến Lê đã khéo léo dẫn dắt người đọc đến gần hơn với con người và tư tưởng của Khổng Tử, giúp chúng ta thấu hiểu một cách toàn diện nhất về vị hiền triết này.
Hành trình bắt đầu từ bối cảnh lịch sử đầy biến động của thời Xuân Thu Chiến Quốc (khoảng 551-479 TCN), nơi Khổng Tử sinh ra và lớn lên tại tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. Giữa thời đại loạn lạc, khi các nước chư hầu liên miên chinh chiến, Khổng Tử vẫn kiên định với lý tưởng phục vụ nhà Chu và khát khao xây dựng lại trật tự xã hội, đạo đức con người. Ông chu du khắp các nước chư hầu để truyền bá tư tưởng Nho giáo, nhưng không được các quân chủ đón nhận. Cuối cùng, ông trở về quê hương và qua đời vào năm 479 TCN. Chính những thăng trầm trong cuộc đời đã hun đúc nên một Khổng Tử với tấm lòng yêu nước thương dân và khát vọng hòa bình thịnh trị.
Nguyễn Hiến Lê tiếp tục dẫn dắt người đọc khám phá những di sản tư tưởng của Khổng Tử thông qua việc phân tích các tác phẩm kinh điển, đặc biệt là “Luận Ngữ”. Gồm 14 quyển ghi lại những bài giảng và đối thoại giữa Khổng Tử và các môn đệ, “Luận Ngữ” đề cập đến nhiều vấn đề lớn về đạo đức, chính trị, xã hội, giáo dục… Tác phẩm này không chỉ là nền tảng của Nho giáo mà còn là nguồn cảm hứng vô tận cho những ai tìm kiếm sự khôn ngoan và đạo lý sống. Bên cạnh “Luận Ngữ”, những tác phẩm khác như “Dịch”, “Lễ”, “Nhạc” cũng được Khổng Tử coi trọng và truyền bá, góp phần tạo nên ảnh hưởng sâu rộng của ông đến văn hóa Trung Hoa.
Điểm cốt lõi của cuốn sách nằm ở việc trình bày chi tiết về triết lý Nho giáo mà Khổng Tử sáng lập. Nho giáo đề cao tình người, đạo đức và trật tự xã hội, nhấn mạnh việc xây dựng con người làm gốc rễ cho một gia đình hạnh phúc và một quốc gia thịnh vượng. Khổng Tử đề cao lễ nghĩa, đức hạnh, trung hiếu, trung thành, đồng thời khuyến khích việc học hỏi, tu dưỡng bản thân và rèn luyện đạo đức. Ông tin rằng chỉ có những bậc hiền triết, quân tử mới có thể lãnh đạo xã hội và quốc gia một cách công bằng và hiệu quả.
“Khổng Tử” của Nguyễn Hiến Lê không chỉ là một cuốn sách về lịch sử hay triết học, mà còn là một bài học quý giá về nhân sinh quan và đạo đức. Tác phẩm giúp chúng ta hiểu rõ hơn về cuộc đời, sự nghiệp và tư tưởng của Khổng Tử – người sáng lập Nho giáo, một trong những hệ tư tưởng có ảnh hưởng nhất tại Trung Quốc và Đông Á. Đọc “Khổng Tử”, chúng ta sẽ được tiếp cận với một kho tàng tri thức vô giá, được truyền cảm hứng bởi một tấm gương sáng ngời về đạo đức và trí tuệ, và được trang bị những bài học sâu sắc để sống một cuộc đời ý nghĩa hơn.
