“Kiếp Người” của W. Somerset Maugham, một cuốn tiểu thuyết nửa tự truyện, phô diễn tài năng kể chuyện bậc thầy và sự trung thực trần trụi đến hoang dại của tác giả. E.M. Foster từng viết trong “Những mặt của văn chương”: “Bước kiểm tra cuối cùng cho một tác phẩm là tình cảm của ta dành cho nó, cũng như là cách ta kiểm tra bạn bè, hay bất kì điều gì ta không thể lý giải.” Câu nói này dường như dành riêng cho kiệt tác “Kiếp Người”. Đối với độc giả Anh Quốc, đây là một cuốn tiểu thuyết trưởng thành kinh điển, thường được tiếp cận khi còn trẻ. Tác phẩm này ghi dấu ấn bởi lối kể chuyện súc tích mà sắc bén, đôi khi tàn nhẫn, bởi phong cách giản dị và tính nhân văn thấm đẫm nỗi đau. Chân dung Philip Carey, nhân vật chính, được Maugham khắc họa một cách đáng nhớ, đủ sức ám ảnh những tâm hồn trẻ tuổi, một phần bởi Maugham đã gửi gắm rất nhiều câu chuyện của chính mình vào cốt truyện, một phần bởi sự đồng cảm kỳ lạ mà độc giả có thể tìm thấy ở nhân vật này. Kể từ sau “David Copperfield”, hiếm có nhà văn Anh nào khai thác cuộc sống của bản thân một cách trọn vẹn và liên tục đến vậy.
Philip Carey, một đứa trẻ mồ côi khao khát tình yêu và trải nghiệm cuộc sống. Giống như Maugham, một người đồng tính với tật nói lắp, cậu bé Philip mang trên mình khiếm khuyết với bàn chân khoèo. Sống dưới sự giám hộ của người chú mục sư, Philip cảm thấy ngột ngạt trong cuộc sống tù túng tại nhà xứ cuối thời Victoria. Cậu khao khát thoát khỏi sự ràng buộc và luôn cầu nguyện Chúa chữa lành dị tật cho mình. Sau khi trải qua những năm tháng học tập tại trường nội trú, Philip trốn đến Heidelberg, rồi trải nghiệm một thời gian ngắn làm nghệ sĩ nghèo tại Paris trước khi trở về Anh. Tại đây, những dòng sầu thảm và đáng nhớ nhất của cuốn tiểu thuyết bắt đầu, xoay quanh mối tình vô vọng của Carey với cô hầu bàn Mildred.
Là một người đồng tính tự ghét bỏ bản thân, Maugham đã khắc họa Mildred, người tình của Philip, như một hình ảnh phản chiếu những thử nghiệm tình ái của một chàng trai đồng tính trẻ tuổi trong bối cảnh hậu án Oscar Wilde. Mildred mang những nét tính cách nam tính, thô lỗ và khinh miệt người tình tàn tật của mình. Cô thường xuyên phản bội Philip, qua lại với bạn bè của anh, ăn trộm tiền của anh và chế giễu bản năng giới tính của anh. Mối quan hệ của họ đầy đau khổ và bất ổn, đặc biệt là khi Mildred mang thai với người đàn ông khác trong khi Philip vẫn yêu cô một cách mù quáng. Cuối cùng, sau một cơn khủng hoảng tột độ khi Mildred phá hoại căn hộ và đồ đạc của anh, cô bỏ đi và trở thành gái mại dâm. Chỉ đến lúc này, Philip mới nhận ra anh không còn yêu cô nữa. Thoát khỏi sự mê đắm, anh tìm lại chính mình và kết hôn với Sally, một cái kết có hậu nhưng không thể che lấp sự thật trần trụi thấm đẫm trong toàn bộ cuốn tiểu thuyết.
“Kiếp Người” ban đầu có tên là “Khí chất nghệ sĩ của Stephen Carey”, sau đó được đổi thành “Vẻ đẹp từ tro bụi”, một câu trích dẫn từ Isaiah. Khi Maugham phát hiện ra tiêu đề này đã được sử dụng, ông đã lấy tựa đề cuối cùng từ một cuốn sách trong bộ “Ethics” của Spinoza. Cuốn tiểu thuyết được xuất bản tại Anh bởi William Heinemann vào ngày 13 tháng 8 năm 1915, một năm đáng nhớ của văn học Anh với những tác phẩm nổi bật như “The Good Soldier”, “The Thirty-Nine Steps” và “The Rainbow”, cùng nhiều tác phẩm lớn khác như “The Voyage Out” của Woolf, “Psmith Journalist” của Wodehouse và “Victory” của Conrad.
Maugham viết bản thảo đầu tiên của “Kiếp Người” khi mới 23 tuổi, sau khi tốt nghiệp y khoa. Ông gửi bản thảo đến Fisher Unwin, nơi đã xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tay “Liza of Lambeth” của ông và nhận được một số lời khen ngợi. Tuy nhiên, yêu cầu ứng trước 100 bảng của Maugham đã bị từ chối và ông đã bỏ bản thảo đi. Sau đó, ông chuyển sang viết kịch và gặt hái được nhiều thành công. Chỉ khi đã trở thành một nhà viết kịch nổi tiếng, ông mới quay lại với “Kiếp Người”. Maugham nhấn mạnh rằng đây “không phải là một cuốn tự truyện, mà là một cuốn tiểu thuyết có yếu tố tự truyện”, một sự kết hợp giữa thực tế và hư cấu, được lồng ghép những cảm xúc cá nhân, ngay cả khi một số tình tiết được vay mượn từ những nguồn khác. Quá trình sáng tác này đã giúp Maugham giải thoát khỏi những nỗi đau và ký ức bất hạnh từng dày vò ông.
Mặc dù tự nhận mình có vốn từ vựng hạn hẹp và ít sử dụng ẩn dụ, Maugham sở hữu một khả năng kể chuyện bẩm sinh. Nhiều người cho rằng truyện ngắn là thể loại ông thành công nhất, và ông được xem là một cây bút quan trọng của văn học đầu thế kỷ 20. Dù danh tiếng của Maugham đã phần nào phai nhạt, “Kiếp Người” vẫn được coi là kiệt tác của ông, một tác phẩm kinh điển của văn học Anh thế kỷ 20. Bên cạnh “Kiếp Người”, bạn đọc cũng có thể tìm đến các tác phẩm khác của ông như “Mặt trăng và đồng sáu xu” (1919), “Cakes and Ale” (1930) và “Lưỡi dao cạo” (1944).
