“Kim Cổ Cách Ngôn” là một di sản văn hóa quý báu của dân tộc, một cuốn sách gối đầu giường cho những ai khao khát hoàn thiện bản thân. Tác phẩm là tập hợp 152 câu cách ngôn đắt giá được soạn giả Ôn Như Lương Văn Can dày công tuyển chọn từ tinh hoa văn hóa Đông Tây kim cổ, không chỉ dạy làm người mà còn truyền tải những giá trị nhân văn trường tồn.
Ra đời sau những năm tháng tranh đấu và tù đày, khi tác giả đã ngoài 70 tuổi, “Kim Cổ Cách Ngôn” mang trong mình cả một đời tâm huyết và chiêm nghiệm của Lương Văn Can. Mỗi câu cách ngôn được viết bằng chữ Hán, lưu giữ hồn vía và chiều sâu của tư tưởng, đồng thời được chú giải tỉ mỉ bằng quốc ngữ giúp độc giả đương đại dễ dàng tiếp cận và lĩnh hội trọn vẹn ý nghĩa. Nội dung sách bao quát nhiều lĩnh vực của đời sống, từ việc răn dạy về cách ăn nói, khuyên răn về sự tỉnh táo, triết lý kinh doanh cho đến những bài học quý giá về cách trân trọng thời gian. Độc giả có thể tìm thấy những lời khuyên thiết thực như “Bệnh tòng khẩu nhập, vạ tòng khẩu xuất” (bệnh từ miệng vào, vạ từ miệng ra), hay những triết lý sâu sắc như “Vô sự thời bất dao tâm không, hữu sự thời bất dao tâm loạn” (lúc không có việc gì thì vẫn nên nghĩ ngợi, lúc xảy ra chuyện gì cũng không nên rối trí). Đặc biệt, những tư tưởng kinh doanh của Lương Văn Can thể hiện rõ nét qua những câu như “Tín dụng tức tư bản” (chữ tín chính là vốn liếng) hay “Hoàng kim vô chủng, độc sinh ư cần kiệm nhân gia” (miếng vàng không có giống, chỉ sinh ra ở nhà nào biết cần kiệm). Chính sự đa dạng và tính ứng dụng cao đã khiến “Kim Cổ Cách Ngôn” trở thành cuốn sách gối đầu giường cho nhiều thế hệ.
Lương Văn Can (1854-1927), tự Hiếu Liêm và Ôn Như, hiệu Sơn Lão, sinh ra trong một gia đình nghèo nhưng giàu truyền thống hiếu học và yêu nước tại làng Nhị Khê, huyện Thường Tín, tỉnh Hà Đông (nay là Hà Nội). Từ nhỏ, ông đã phải làm nghề thợ sơn để mưu sinh và theo đuổi con đường học vấn. Năm 21 tuổi, ông đỗ Cử nhân nhưng từ chối con đường quan lộ của triều Nguyễn cũng như thực dân Pháp để dấn thân vào sự nghiệp giáo dục, mở trường dạy học tại phố Hàng Đào, Hà Nội. Tên tuổi của ông gắn liền với phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục, nơi ông giữ chức Thục trưởng. Dù gặp nhiều biến cố trong cuộc đời, bị đày đi “an trí” ở Phnômpênh, Lương Văn Can vẫn không ngừng hoạt động, vừa kinh doanh vừa tiếp tục sự nghiệp giáo dục, soạn sách cổ vũ “tân học”. Ông không chỉ là một nhà nho yêu nước, một nhà giáo dục tiên phong mà còn là nhà tư tưởng kinh tế có tầm nhìn sâu sắc, được coi là nhà kinh tế học tiên phong của lịch sử Việt Nam hiện đại.
“Kim Cổ Cách Ngôn”, với những giá trị vượt thời gian, đã được tái bản nhiều lần, phiên bản mới nhất do NXB Tổng hợp TP.HCM xuất bản năm 2025. Gần một thế kỷ trôi qua, tác phẩm vẫn giữ nguyên giá trị, là kim chỉ nam soi đường cho những ai muốn học hỏi về đạo làm người, đạo kinh doanh và những giá trị nhân văn bền vững.
