Việt Nam dưới triều Nguyễn (1802-1945) là một giai đoạn lịch sử đầy biến động và chuyển mình. Cuốn sách “Kinh Tế Và Xã Hội Việt Nam Dưới Các Vua Triều Nguyễn” của tác giả Nguyễn Thế Anh cung cấp một cái nhìn sâu sắc và toàn diện về bức tranh kinh tế – xã hội của đất nước trong thời kỳ này, dựa trên nền tảng nghiên cứu từ nguồn sử liệu phong phú. Tác giả mở đầu bằng việc phác họa bối cảnh lịch sử và chính trị, làm nổi bật chế độ quân chủ chuyên chế với quyền lực tập trung tuyệt đối trong tay vua chúa. Sự nỗ lực của các vua Nguyễn trong việc duy trì và phát triển kinh tế, xã hội song song với việc củng cố quyền lực quân chủ chính là mạch dẫn xuyên suốt cuốn sách.
Nông nghiệp, trụ cột của nền kinh tế thời bấy giờ, được tác giả phân tích tỉ mỉ qua các hoạt động sản xuất chính như trồng lúa nước, các loại cây lương thực khác, dâu tằm, và các cây công nghiệp như trà, cà phê. Chế độ sở hữu ruộng đất phong kiến, với nghĩa vụ nộp thuế và phục dịch của người nông dân, được làm rõ, đồng thời khẳng định vai trò then chốt của nông nghiệp trong cơ cấu kinh tế.
Bên cạnh nông nghiệp, bức tranh kinh tế được hoàn thiện với sự xuất hiện của công thương nghiệp. Tác giả đã tái hiện sinh động các làng nghề thủ công truyền thống như dệt, đan, mộc, cùng với sự manh nha của các ngành công nghiệp mới như khai thác than và khoáng sản. Hoạt động thương mại, cả trong nước và quốc tế, cũng được đề cập chi tiết, góp phần làm sáng tỏ sự vận động của nền kinh tế thời kỳ này.
Cấu trúc xã hội phong kiến được tác giả phân tích kỹ lưỡng, từ tầng lớp quan lại, sĩ phu, địa chủ đến thợ thủ công và nông dân. Cuộc sống của người dân, chủ yếu dựa vào nông nghiệp và kinh tế tự cung tự cấp, cùng với các phong tục tập quán được khắc họa rõ nét. Hệ thống giáo dục và y tế, phần lớn gắn liền với các cơ sở tôn giáo, cũng được tác giả đề cập.
Không chỉ dừng lại ở kinh tế và xã hội, cuốn sách còn dành một phần quan trọng để phân tích đời sống văn hóa và tôn giáo, đặc biệt là sự phát triển của Phật giáo, Nho giáo và Công giáo. Tác giả cũng không bỏ qua việc phân tích sự suy thoái kinh tế – xã hội dưới thời vua Tự Đức và những nỗ lực cải cách của vua Đồng Khánh, Khải Định nhằm vực dậy tình hình.
Điểm đặc biệt của cuốn sách là sự phân tích sâu sắc về những nỗ lực của triều Nguyễn trong việc duy trì và phát triển kinh tế – xã hội, bất chấp những khó khăn chồng chất do chiến tranh và thiên tai. Dù tốc độ phát triển có chậm hơn so với các nước đang công nghiệp hóa, nhà Nguyễn vẫn để lại một di sản kinh tế – xã hội đáng kể. “Kinh Tế Và Xã Hội Việt Nam Dưới Các Vua Triều Nguyễn” của Nguyễn Thế Anh thực sự là một công trình nghiên cứu có giá trị, cung cấp cho độc giả những hiểu biết quý báu về một giai đoạn quan trọng trong lịch sử Việt Nam. Đây là một cuốn sách không thể thiếu cho những ai quan tâm đến lịch sử kinh tế – xã hội Việt Nam.
