“Lão Hạc” là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất của nhà văn Nam Cao (Trần Hữu Tri, 1915-1951), ra đời năm 1943, giữa bối cảnh xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám đầy biến động. Tác phẩm được xem là một điển hình của dòng văn học hiện thực phê phán, khắc họa chân thực và cảm động số phận bi thảm của người nông dân cùng cực trong xã hội cũ. Chính vì giá trị nhân văn sâu sắc và nghệ thuật đặc sắc, “Lão Hạc” đã trở thành một tác phẩm kinh điển, không thể thiếu trong chương trình Ngữ văn lớp 8.
Câu chuyện xoay quanh cuộc đời đầy nước mắt của lão Hạc, một người nông dân nghèo khổ, chất phác. Vợ mất sớm, lão Hạc tần tảo nuôi con trai khôn lớn. Tuy nhiên, vì không đủ tiền cưới vợ, con trai lão phẫn chí bỏ đi làm đồn điền cao su. Ở lại một mình với mảnh vườn nhỏ và con chó vàng – kỷ vật cuối cùng con trai để lại, lão Hạc phải đối mặt với cuộc sống ngày càng cơ cực, túng quẫn. Tình yêu thương con vô bờ bến, lòng tự trọng cao cả và sự tuyệt vọng trước hiện thực nghiệt ngã đã đẩy lão Hạc đến bước đường cùng, phải tìm đến cái chết để giữ lại mảnh vườn cho con.
Nam Cao, với tài năng miêu tả tâm lý nhân vật sắc sảo và ngôn ngữ giản dị mà tinh tế, đã khắc họa thành công hình ảnh lão Hạc – một người cha nhân hậu, giàu lòng tự trọng, một người nông dân nghèo khổ nhưng trong sạch, lương thiện. Qua đó, tác giả đã lên án gay gắt xã hội thực dân phong kiến tàn bạo, đồng thời bày tỏ niềm xót thương sâu sắc đối với số phận bi kịch của người nông dân. “Lão Hạc” không chỉ là câu chuyện về một con người cụ thể mà còn là bức tranh hiện thực về một giai đoạn lịch sử đen tối, là tiếng kêu xé lòng cho những kiếp người bị chà đạp, vùi dập.
Đọc “Lão Hạc”, người đọc không chỉ được trải nghiệm một tác phẩm văn học độc đáo, giàu tính nghệ thuật mà còn được thức tỉnh về những giá trị nhân văn cao cả, về lòng trắc ẩn, tình yêu thương con người. Tác phẩm để lại trong lòng người đọc những dư âm day dứt, khó quên, thôi thúc chúng ta suy ngẫm về cuộc sống, về con người và về xã hội. Đây chính là lý do khiến “Lão Hạc” vẫn giữ nguyên giá trị và sức sống mãnh liệt qua thời gian, trở thành một trong những tác phẩm kinh điển của văn học Việt Nam.
