Cuốn sách “Liệt Tử và Dương Tử” của Nguyễn Hiến Lê đưa chúng ta vào một hành trình khám phá tư tưởng của hai nhân vật then chốt trong lịch sử triết học Trung Hoa. Bằng ngôn ngữ giản dị mà vẫn đậm chất học thuật, tác giả đã khéo léo phác họa chân dung triết học của Liệt Tử và Dương Tử, đồng thời làm sáng tỏ ảnh hưởng sâu rộng của họ đến dòng chảy tư tưởng Trung Hoa.
Liệt Tử, sống vào khoảng thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên, thời kỳ Chiến Quốc đầy biến động, được xem là người đặt nền móng cho trường phái duy vật biện chứng trong triết học Trung Quốc. Ông tin rằng vạn vật vận hành theo quy luật biến đổi không ngừng, có thể phân tích thành các yếu tố cơ bản nhất. Quan điểm duy vật của Liệt Tử, khẳng định vật chất là thực tại duy nhất và phủ nhận sự tồn tại của tinh thần, đã tạo nên một bước ngoặt lớn. Trước Liệt Tử, triết học Trung Hoa nghiêng về tâm linh và siêu hình. Ông là người tiên phong đề xuất một hệ thống triết học dựa trên quan sát và suy luận logic, thay vì dựa vào truyền thống, mở ra một hướng đi mới cho tư duy Trung Hoa.
Đối lập với Liệt Tử, Dương Tử, cũng sống vào khoảng thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên, lại là một người theo chủ nghĩa duy tâm. Ông cho rằng tinh thần là yếu tố cốt lõi của vũ trụ, vạn vật đều hàm chứa một nguyên tố tinh thần bí ẩn, và vật chất chỉ là biểu hiện bên ngoài của nó. Dương Tử bác bỏ quan điểm duy vật của Liệt Tử, tin rằng việc giải thích vũ trụ chỉ bằng vật chất là chưa đủ. Ông đề cao “Đạo”, một nguyên lý siêu hình bất biến, là động lực chi phối mọi sự vận động. Tư tưởng của Dương Tử đánh dấu một bước ngoặt quan trọng khác, đưa triết học Trung Hoa trở về với khuynh hướng siêu hình và nhân văn.
Sự xung đột giữa hai trường phái tư tưởng của Liệt Tử và Dương Tử đã khơi mào cho những cuộc tranh luận sôi nổi trong giới học thuật Trung Quốc thời bấy giờ. Hai dòng tư tưởng này sau đó trở thành hai nhánh chính trong triết học Trung Hoa, ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống tinh thần của người dân. “Liệt Tử và Dương Tử” của Nguyễn Hiến Lê không chỉ là một công trình nghiên cứu giá trị mà còn là một lời mời gọi hấp dẫn, dẫn dắt độc giả khám phá thế giới tư tưởng phong phú và đa dạng của Trung Hoa cổ đại. Mời bạn đọc cùng bước vào cuộc hành trình trí tuệ này.
