Marcel Mauss, cha đẻ của ngành nhân học Pháp, đã để lại cho hậu thế một di sản tri thức đồ sộ, trong đó “Luận Về Biếu Tặng” được xem là một trong những tác phẩm kinh điển và có sức ảnh hưởng mạnh mẽ nhất. Cuốn sách này đào sâu vào ý nghĩa xã hội của việc tặng quà, phá vỡ quan niệm thông thường về sự “miễn phí” của hành động này. Mauss lập luận rằng mỗi món quà đều mang theo những ràng buộc vô hình, tạo nên mạng lưới quan hệ phức tạp giữa người tặng và người nhận. Ông chứng minh rằng trao đổi quà tặng không chỉ là một hiện tượng xã hội phổ biến mà còn là một yếu tố cốt lõi trong lịch sử phát triển của loài người.
Tác phẩm này đã đặt nền móng cho nhiều hướng nghiên cứu mới trong lĩnh vực nhân học xã hội, ảnh hưởng sâu sắc đến các thế hệ học giả sau này, tiêu biểu như Claude Lévi-Strauss. Giá trị của “Luận Về Biếu Tặng” không chỉ nằm ở khía cạnh nhân học mà còn mở rộng sang các lĩnh vực lịch sử và triết học, khơi gợi những suy tư sâu sắc về bản chất của con người và xã hội. Cuốn sách này thực sự là một kiệt tác không thể bỏ qua đối với những ai đam mê khám phá thế giới văn hóa đa dạng và phong phú.
Hành trình trí tuệ của Mauss được hun đúc bởi những ảnh hưởng từ các bậc thầy lỗi lạc như Durkheim, Jaurès và Sylvain Lévi. Sau khi tốt nghiệp thạc sĩ triết học, ông đến Paris và tiếp cận với nhân học qua các tác phẩm của J.G. Frazer và E.B. Tylor. Dưới sự dẫn dắt của Sylvain Lévi, Mauss nghiên cứu tiếng Phạn, ngôn ngữ học so sánh Ấn-Âu và lịch sử tôn giáo. Ông trở thành giáo sư lịch sử tôn giáo của các dân tộc “không văn minh” tại Trường Cao học Thực hành (École Pratique des Hautes Études, Paris) vào năm 1901, và ngay trong bài giảng đầu tiên, ông đã bác bỏ cách gọi “không văn minh” này.
Với khả năng ngôn ngữ vượt trội, Mauss đã kết nối nghiên cứu nhân học Pháp với thế giới, đặc biệt là Anh và Mỹ, thông qua các bài giảng và bài viết trên tạp chí L’Année sociologique do Durkheim sáng lập. Sau khi Durkheim qua đời, ông cùng các đồng nghiệp tiếp tục duy trì và phát triển tạp chí này. Năm 1931, Mauss được bổ nhiệm làm giáo sư xã hội học tại Collège de France, một trong những trường đại học danh giá nhất nước Pháp. Bên cạnh sự nghiệp học thuật, Mauss còn là một nhà hoạt động chính trị tích cực, tham gia Đảng Xã hội Pháp và đóng góp vào các hoạt động xã hội.
Mauss đã cách mạng hóa lĩnh vực nhân học bằng cách phát triển khái niệm “sự kiện xã hội toàn bộ”, phản bác quan điểm về sự “đơn giản” của các xã hội “nguyên thủy”. Ông cho rằng sự phức tạp của các xã hội này khác biệt, chứ không kém cạnh so với xã hội phương Tây hiện đại, và phê phán sự đối lập giữa “tâm trạng nguyên thủy” và tâm trạng hiện đại của L. Lévy-Bruhl. Mauss nhấn mạnh tầm quan trọng của các phạm trù mô tả và coi monographie là phương pháp hiệu quả nhất để nghiên cứu các thực thể xã hội phức tạp.
Ảnh hưởng của Mauss vượt ra ngoài khuôn khổ khoa học xã hội, lan tỏa đến cả văn học và triết học. “Luận Về Biếu Tặng” là tác phẩm được trích dẫn nhiều nhất của ông, cả ở Pháp lẫn quốc tế, đặc biệt là Anh và Mỹ. Cuốn sách này đã truyền cảm hứng cho nhiều nhà nhân học lỗi lạc như A.C. Radcliffe-Brown, B.K Malinowski và E.E. Evans-Pritchard. Mặc dù không để lại một hệ thống lý thuyết hoàn chỉnh trong một cuốn sách riêng, Mauss vẫn được công nhận là một trong những trụ cột của nền nhân học Pháp.
Quá trình dịch “Luận Về Biếu Tặng” sang tiếng Việt là một hành trình đầy thách thức. Mặc dù dung lượng chỉ 134 trang, cuốn sách chứa đựng lượng chú thích khổng lồ, nhiều tài liệu tham khảo bằng tiếng Anh, Đức, Hà Lan, Latin và Phạn, cùng với những thiếu sót về thông tin xuất bản. Tuy nhiên, người dịch Nguyễn Tùng đã nỗ lực vượt qua khó khăn, tỉ mỉ tra cứu và hoàn thiện các thông tin còn thiếu, với mong muốn mang đến cho độc giả Việt Nam một bản dịch chất lượng và chính xác. Sự đa nghĩa của các thuật ngữ Latin, mật độ tư duy dày đặc của Mauss và việc tìm kiếm từ ngữ tương đương trong tiếng Việt đòi hỏi sự công phu và cẩn trọng. Bản dịch này là kết quả của sự tâm huyết, kiên trì và tinh thần hợp tác của người dịch cùng các đồng nghiệp, hy vọng sẽ nhận được sự đón nhận và góp ý từ độc giả.
