“Một Giọt Nắng Nhạt” là tác phẩm của nhà văn Nguyễn Khải, tên thật Nguyễn Mạnh Khải (1930-2008), một trong những cây bút xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại và được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật. Cuốn sách mang đến một góc nhìn độc đáo về tuổi thơ, gợi nhắc đến “Ngày Thơ Ấu” của Nguyên Hồng và “Cỏ Dại” của Tô Hoài, nhưng lại khắc họa sâu sắc hơn những “dữ dội” trong tâm lý nhân vật. Nguyễn Khải tái hiện thời điểm 15 tuổi đầy nhạy cảm, nơi sự khốn khó về vật chất đan xen với những trăn trở tinh thần, tạo nên một bức tranh tuổi thơ vừa ngây ngô, vừa tỉnh táo trước thực tế cuộc sống.
Điểm đặc biệt trong văn phong Nguyễn Khải chính là việc sử dụng nhân vật “tôi” – một sự kết hợp giữa thực và hư, tạo nên lớp lang mờ ảo, dẫn dắt người đọc vào thế giới nội tâm đầy chiêm nghiệm. Thông qua lời tự sự, nhân vật “tôi” không chỉ kể chuyện mà còn tự vấn, đánh giá bản thân, mang đậm tính triết lý nhưng vẫn gần gũi với đời sống. Kỹ thuật này thể hiện rõ nét trong “Một Giọt Nắng Nhạt”, nơi những trải nghiệm tuổi thơ được nhìn nhận, phân tích dưới lăng kính trưởng thành, vừa day dứt, vừa thấu hiểu.
Sinh ra tại Hà Nội, Nguyễn Khải trải qua tuổi trẻ ở nhiều địa phương khác nhau. Ông sớm tiếp xúc với cách mạng và tham gia kháng chiến chống Pháp, từng là y tá trong quân đội và bắt đầu viết văn trong thời gian này. Tiểu thuyết “Xung Đột” (1959-1962) là tác phẩm đầu tay đánh dấu tên tuổi Nguyễn Khải trên văn đàn. Sau năm 1975, ông chuyển vào sinh sống tại Thành phố Hồ Chí Minh và tiếp tục cống hiến cho văn học. Năm 1988, ông rời quân đội với quân hàm đại tá để chuyên tâm hoạt động văn nghệ. Nguyễn Khải từng giữ nhiều trọng trách trong Hội Nhà Văn Việt Nam và là Đại biểu Quốc hội khóa VII.
Sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Khải trải dài trên nhiều thể loại, từ truyện ngắn, tiểu thuyết, ký, kịch bản đến phê bình văn học. Các tác phẩm của ông phản ánh đa dạng các khía cạnh của đời sống: nông thôn, chiến tranh, những vấn đề xã hội – chính trị thời sự và đặc biệt là diễn biến tâm lý con người trước những biến động của xã hội. Với phong cách phân tích xã hội sắc bén, khả năng khám phá tâm lý nhân vật tỉ mỉ, cùng lý trí sáng suốt, Nguyễn Khải đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả qua nhiều tác phẩm nổi tiếng như “Xây Dựng”, “Mùa Lạc”, “Hãy Đi Xa Hơn Nữa”, “Gặp Gỡ Cuối Năm”, “Văn xuôi một chặng đường”, “Thời gian của người”, “Điều tra về một cái chết”, “Cái thời lãng mạn”, “Vòng sóng đến vô cùng”, “Nghề văn, nhà văn và Hội nhà văn”, “Một cõi nhân gian bé tý”, “Một người Hà Nội”, “Chuyện tình của mỗi người”… “Một Giọt Nắng Nhạt”, xuất bản năm 1988, là một trong những tác phẩm tiêu biểu, thể hiện rõ nét phong cách nghệ thuật độc đáo của nhà văn tài hoa này, xứng đáng là một điểm sáng trong kho tàng văn học Việt Nam.
