Higuchi Ichiyo, một thiên tài văn học Nhật Bản thời Minh Trị, đã để lại di sản văn chương đáng kinh ngạc chỉ trong 24 năm ngắn ngủi của cuộc đời. Từ việc viết lách để kiếm sống, bà đã nhanh chóng khẳng định tên tuổi với những tác phẩm giàu cảm xúc và sáng tạo. “Một Mùa Thơ Dại” (Takekurabe) là một trong những viên ngọc quý trong sự nghiệp sáng tác của bà, một câu chuyện ngắn tinh tế khắc họa vẻ đẹp và nỗi đau của cuộc sống, đặc biệt là sự giao thoa giữa tuổi thơ và thế giới người lớn.
Tác phẩm được xuất bản đầy đủ vào tháng 4/1896 và ngay lập tức được giới phê bình công nhận là một kiệt tác. Ngay cả những nhà văn lớn đương thời như Koda Rohan, Mori Ogai, và Izumi Kyoka cũng bày tỏ sự ngưỡng mộ sâu sắc đối với tài năng của Ichiyo. Mori Ogai từng thốt lên rằng: “Dù có bị chế nhạo là kẻ thờ phụng Ichiyo ra sao, tôi vẫn không ngừng gọi cô là một thi nhân thượng thặng”. Sự kính trọng dành cho bà càng tăng cao sau khi bà qua đời, tác phẩm của bà được chuyển thể thành phim, nhật ký của bà được đọc trên sóng phát thanh mỗi sáng, vang vọng khắp đất nước, như một lời tri ân dành cho “người con gái cuối cùng của Phù Tang xưa và người con gái đầu tiên của Nhật Bản mới”.
Lấy cảm hứng từ tác phẩm kinh điển “Truyện Ise”, “Một Mùa Thơ Dại” (Takekurabe) – có nghĩa là trò chơi thơ dại, tâm hồn thơ dại – khắc họa những đứa trẻ đang lớn trên bờ dốc trưởng thành với những biến đổi về thể chất và tâm lý. Tuy nhiên, Ichiyo đã đặt câu chuyện trong bối cảnh hoàn toàn khác biệt, đó là khu phố đèn đỏ Yoshiwara ở Edo (nay là Tokyo). Chính trải nghiệm thực tế khi mở một cửa hàng bánh kẹo nhỏ gần Yoshiwara vào năm 1893, dù không thành công về mặt kinh doanh, đã cho Ichiyo cái nhìn sâu sắc về cuộc sống nơi đây: con người, cảnh vật, âm thanh, màu sắc, hương vị… Yoshiwara trong tác phẩm của bà hiện lên sống động và chân thực, khác hẳn với những miêu tả thông thường về những khu phố tương tự trong văn học phương Tây. Như Mori Ogai đã nhận xét, nhân vật của Ichiyo là “những con người có thật, mà chúng ta có thể cười và khóc cùng họ…”.
“Một Mùa Thơ Dại” xoay quanh câu chuyện của cô bé Midori xinh đẹp, em gái một kỹ nữ nổi tiếng, và cậu bé Nobu hiền lành, con trai một thầy cúng. Xung quanh họ là những đứa trẻ khác như Shota ở cửa hàng cầm đồ, Sangoro con trai người kéo xe, Chokichi con trai đội trưởng cứu hỏa… Họ lớn lên bên nhau, cùng chơi đùa, học tập, trải qua những lễ hội, cãi vã, đánh nhau… Nhưng đồng thời, họ cũng phải sớm đối mặt với những trách nhiệm của người lớn, như Shota thu tiền lãi, Sangoro kéo xe… Chủ đề của tác phẩm không đơn thuần là “tình thơ dại” mà là “tình thơ dại bị đánh mất”. Họ bị tước đoạt tuổi thơ, bị đẩy lên con dốc trưởng thành, chấp nhận số phận và những vai trò mà người lớn áp đặt.
Midori, khi bắt đầu búi tóc theo kiểu Shimada của thiếu nữ, cũng là lúc cô chấp nhận số phận trở thành một kỹ nữ như chị gái mình. Hình ảnh ấy khiến Shota, cậu bé từng đùa rằng sẽ “mua” Midori khi cô lớn lên, phải giật mình. Giờ đây, khi sắp trở thành chủ một cửa hàng cầm đồ, liệu lời nói đùa “vô tội” năm xưa còn ý nghĩa gì không? Liệu cậu có thể “mua” một đêm của Midori, cô bé xinh đẹp ngày nào? Dường như bài hát cuối cùng mà cậu hát chính là lời than thở cho một tuổi thơ đã mất: “Ngày còn thơ, cùng ho ‘a'”.
“Một Mùa Thơ Dại” không chỉ là câu chuyện về những đứa trẻ lạc lối trong khu phố đèn đỏ, mà còn là bức tranh về một thế hệ, một thời đại đầy hứa hẹn nhưng cũng chất chứa những bi thương của xã hội Nhật Bản cuối thế kỷ 19. Tác phẩm đặt ra những câu hỏi về gia đình, về môi trường sống, về sự đối lập giữa tâm hồn trong sáng của những đứa trẻ và thế giới u tối xung quanh. Với ngòi bút tinh tế và đầy cảm thông, Higuchi Ichiyo đã tạo nên một tác phẩm chạm đến trái tim người đọc, mang đến những trải nghiệm sâu sắc và ý nghĩa về sự mất mát, về những ước mơ dang dở của tuổi thơ.
