George Berkeley, triết gia người Ireland, đã làm rung chuyển nền triết học phương Tây vào năm 1710 với tác phẩm “Một Nghiên Cứu Về Các Nguyên Tắc Nhận Thức Của Con Người”. Cuốn sách này là tuyên ngôn cho chủ nghĩa duy tâm của Berkeley, một học thuyết triết học táo bạo khẳng định rằng thế giới vật chất không tồn tại độc lập mà chỉ là sự hiện hữu của ý thức. Berkeley lập luận rằng những gì chúng ta cảm nhận là vật chất thực ra chỉ là những ý niệm trong tâm trí, những ấn tượng chủ quan không thể tồn tại bên ngoài nhận thức của chúng ta. “Vật thể chỉ là những ý niệm trong tâm trí, và sự tồn tại của chúng phụ thuộc vào sự hiện diện của một Tinh thần đang nhận thức”, Berkeley viết.
Quan điểm triệt để này thách thức trực tiếp các triết gia tiền nhiệm, đặc biệt là John Locke. Locke cho rằng con người nhận thức thế giới thông qua các ấn tượng cảm giác, nhưng vẫn thừa nhận sự tồn tại độc lập của vật thể. Berkeley chỉ ra mâu thuẫn trong lập luận của Locke, cho rằng giả thuyết về một thế giới vật chất tồn tại bên ngoài ý thức là không cần thiết và không thể chứng minh. Ông đặt câu hỏi, nếu không có người quan sát, liệu một cái cây đổ trong rừng có tạo ra tiếng động? Đối với Berkeley, câu trả lời là không, bởi vì âm thanh, cũng như chính cái cây, chỉ tồn tại trong tâm trí của người nhận thức.
Berkeley không chỉ dừng lại ở vật thể mà còn mở rộng lập luận của mình sang các khái niệm trừu tượng như không gian và thời gian. Ông lập luận rằng cả không gian và thời gian đều là sản phẩm của tâm trí, những cấu trúc mà chúng ta sử dụng để sắp xếp các ý niệm của mình, chứ không phải là những thực thể độc lập. Phân tích sắc bén của ông về các khái niệm cơ bản này đã đặt ra những câu hỏi triết học sâu sắc về bản chất của hiện thực và khả năng nhận thức của con người.
Vậy thì, điều gì đảm bảo cho sự nhất quán và liên tục của thế giới nếu mọi thứ chỉ tồn tại trong tâm trí? Berkeley đưa ra câu trả lời: Chúa. Ông cho rằng Chúa, một Tinh thần vĩnh cửu và toàn năng, chính là nguyên nhân tối hậu của mọi sự vật và duy trì sự tồn tại của vũ trụ thông qua sự nhận thức liên tục của Ngài. Chính sự nhận thức bất biến của Chúa đảm bảo rằng thế giới không biến mất khi chúng ta nhắm mắt.
Mặc dù gây tranh cãi và bị nhiều người chỉ trích, “Một Nghiên Cứu Về Các Nguyên Tắc Nhận Thức Của Con Người” đã tạo ra một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử triết học phương Tây. Tác phẩm này không chỉ đặt nền móng cho chủ nghĩa duy tâm của Berkeley mà còn mở ra một hướng tiếp cận mới trong việc tìm hiểu bản chất của hiện tượng và vật thể, ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của tư tưởng triết học sau này. Đến nay, cuốn sách vẫn là một tác phẩm kinh điển, thách thức và thôi thúc chúng ta suy ngẫm về bản chất của thực tại và giới hạn của nhận thức.
