“Mưa Thu: Di Cảo Ngọc Giao” là tác phẩm cuối cùng của nhà văn Ngọc Giao (1911-1997), một cây bút bền bỉ với hành trình sáng tác trải dài suốt thế kỷ XX. Khác với những nhà văn cùng thời, Ngọc Giao không đi sâu vào bi kịch cuộc sống “dưới đáy” như Nguyên Hồng, Vũ Trọng Phụng, cũng không tô hồng hiện thực bằng ảo tưởng cải cách xã hội như Khái Hưng, Hoàng Đạo. Ông chọn đứng ở giao điểm giữa lãng mạn và hiện thực, mở ra một thế giới văn chương u hoài, nơi chất chứa khát vọng về một cuộc sống trong sạch và tốt đẹp cho con người.
Sinh thời, Ngọc Giao là một cây bút đa tài trên cả hai lĩnh vực truyện ngắn và tiểu thuyết. Trước năm 1945, ông là Thư ký tòa soạn báo Tiểu thuyết thứ Bảy, một tờ báo có sức cạnh tranh với Phong Hóa, Ngày Nay của Tự Lực Văn Đoàn. Ông có mối quan hệ rộng rãi với nhiều tên tuổi văn chương lừng lẫy như Nguyễn Công Hoan, Lan Khai, Thạch Lam, Nguyễn Tuân, Vũ Trọng Phụng… Các tác phẩm nổi bật thời kỳ này như “Phấn Hương”, “Cô gái làng Sơn Hạ”, “Đất”, “Quán Gió”, “Cầu Sương”, “Nhà Quê”… đã khẳng định vị trí của ông trong nền văn học Việt Nam hiện đại, được Vũ Ngọc Phan ghi nhận trong cuốn “Nhà văn hiện đại”.
Tuy nhiên, tên tuổi Ngọc Giao dần bị lãng quên trong nửa cuối thế kỷ XX. May mắn thay, từ cuối những năm 80, cùng với thời kỳ Đổi Mới, ông đã trở lại sáng tác với một sức viết dồi dào đáng kinh ngạc. Trong khoảng 10 năm cuối đời, dù đã ở tuổi 80, ông vẫn miệt mài sáng tác và cho ra mắt nhiều tác phẩm quan trọng. Kỷ niệm 100 năm ngày sinh của ông, những cuốn sách ông viết trước và sau 1945 như “Nhà Quê”, “Xóm Rá”, “Cầu Sương”, “Cô gái làng Sơn Hạ”, “Hà Nội cũ nằm đây”, “Phấn Hương”, “Quan báo”… được tái bản, đánh dấu sự trở lại của một tài năng văn chương.
Trước 1945, chỉ với ba tập truyện “Một đêm vui”, “Phấn hương”, “Cô gái làng Sơn Hạ”, Ngọc Giao đã đủ sức sánh vai cùng những nhà văn truyện ngắn hàng đầu như Thạch Lam, Nguyễn Tuân, Thanh Tịnh, Hồ Dzếnh, Bùi Hiển, Tô Hoài… Thế giới nghệ thuật của Ngọc Giao là sự hòa quyện giữa lãng mạn và hiện thực, phản ánh cuộc sống của những con người bình thường với những nỗi lo cơm áo gạo tiền, những khát vọng tuổi trẻ tan vỡ hoặc hòa tan vào dòng đời. Ông dành sự quan tâm đặc biệt đến những nghệ sĩ nghèo, những kiếp người nhỏ bé, cô đơn như trong “Tết cô đầu”, “Phấn hương”, “Kim Dung”.
“Mưa Thu: Di Cảo Ngọc Giao” là một nốt trầm buồn, một khúc hoài niệm về quá khứ và những người thân yêu đã khuất. Ngòi bút tinh tế và giàu cảm xúc của Ngọc Giao đưa người đọc vào một hành trình nội tâm sâu lắng, chạm đến những góc khuất của tâm hồn. Với “Mưa Thu”, Ngọc Giao một lần nữa khẳng định tài năng và phong cách văn chương độc đáo của mình.
Quê hương Kinh Bắc luôn là nguồn cảm hứng bất tận cho sáng tác của Ngọc Giao. Từ “Ga xép” đến “Lỗi tình”, ông vẽ nên bức tranh cuộc sống vùng quê mộc mạc với những con người cô đơn, buồn bã. Những hồi ức về thời kỳ khó khăn, đau thương đã trở thành chất liệu quý giá cho sự nghiệp sáng tác của ông. “Con người”, “Mưa thu”, “Cầu sương” là những tiểu thuyết chứa chan cảm xúc, đánh dấu những nấc thang quan trọng trong hành trình văn chương của Ngọc Giao.
“Xóm Rá”, một tác phẩm đặc biệt trong sự nghiệp của Ngọc Giao, thể hiện sự kết hợp mới mẻ giữa tiểu thuyết và phóng sự. Bút pháp sắc sảo, hài hước đan xen với những tình huống xã hội phức tạp tạo nên một trải nghiệm văn học phong phú và độc đáo. Sự tái bản của “Nhà Quê”, “Cầu Sương”, “Xóm Rá” cùng nhiều tác phẩm khác và đặc biệt là “Mưa Thu: Di Cảo Ngọc Giao”, một lần nữa khẳng định vị trí của ông trong lòng độc giả và góp phần làm sống lại những giá trị văn chương quý báu mà ông để lại.
