Mori Ogai, một trong ba trụ cột của nền văn học hiện đại Nhật Bản, ra mắt bạn đọc với “Nàng Vũ Công”, tuyển tập ba truyện ngắn đầu tay mang đậm dấu ấn lãng mạn phương Tây. “Nàng Vũ Công”, “Truyện Người Phù Du” và “Người Đưa Thư” – bộ ba tác phẩm trữ tình về nước Đức này được xem là những viên gạch đầu tiên đặt nền móng cho khuynh hướng lãng mạn phương Tây trong văn học Nhật Bản cận đại.
Từng truyện ngắn là một lát cắt chân thực về quãng thời gian Mori Ogai du học ở Đức, tái hiện sinh động bầu không khí và cuộc sống tại những nơi ông từng đặt chân. Berlin hoa lệ với chuyện tình lãng mạn cùng nàng vũ công ba lê Elisa; Munich trầm mặc với những buổi lang thang nơi quán cà phê trong “Truyện Người Phù Du”; và cuối cùng là cuộc sống giao thoa cùng giới quý tộc Sachsen trong “Người Đưa Thư”. Cả ba tác phẩm không chỉ cuốn hút bởi mối tình buồn man mác giữa chàng trai Nhật Bản và những cô gái Đức, mà còn bởi tính “tự thú” của người kể chuyện, và biết đâu, cũng là của chính tác giả.
Sinh ra trong một gia đình có truyền thống làm thầy thuốc, Mori Ogai tốt nghiệp Y khoa Đại học Đế quốc Tokyo và trở thành quân y của lục quân. Sau thời gian du học tại Đức, ông bắt đầu sự nghiệp văn chương bằng việc xuất bản tuyển tập thơ dịch “Dấu Tích” (Omokage – Vestiges, 1889), đánh dấu sự xuất hiện của thơ lãng mạn phương Tây tại Nhật Bản. Tiếp đó, ông bước vào lĩnh vực tiểu thuyết với tác phẩm đầu tay “Nàng Vũ Công” (Maihime, 1890). Được viết dưới dạng hồi ký, tác phẩm với lời văn thanh nhã khắc họa mối tình giữa chàng sinh viên Nhật Bản Ota Toyotaro và cô vũ công 16 tuổi Elisa giữa lòng Berlin cuối thế kỷ 19. Câu chuyện được cho là phản ánh mối tình dang dở của chính Mori Ogai với Elise, người con gái Đức đã theo ông về Nhật Bản nhưng không thể vượt qua rào cản xã hội. “Nàng Vũ Công” mang đậm nỗi hoài niệm về nước Đức, kết hợp hài hòa giữa lối hành văn mới mẻ của phương Tây và khả năng sử dụng Hán văn điêu luyện, tạo nên một bức tranh trữ tình mang đậm hương vị Tây Âu cận đại, thổi luồng gió mới vào văn đàn thời Minh Trị.
Cùng năm đó, Mori Ogai cho ra đời “Truyện Người Ca Kỹ” (Utakata no Ki) và năm sau là “Người Đưa Thư” (Fumizukai), hoàn thiện “bộ ba tác phẩm viết về nước Đức” với chất lãng mạn cá nhân đặc trưng. Trong suốt sự nghiệp sáng tác, Mori Ogai luôn tìm tòi, thể nghiệm nhiều đề tài và phong cách. Từ những tác phẩm mang nặng tính tự truyện thời kỳ đầu, ông dần hướng đến những vấn đề xã hội nhạy cảm như trong “Tính Dục” (Vitas Sexualis, 1909) – tác phẩm từng bị cấm lưu hành vì sự trần trụi và phóng đãng nhưng cũng đầy tinh thần phê phán. Ông tiếp tục khẳng định tên tuổi với những tác phẩm nổi tiếng như “Cuộc Thảo Luận” (Kodankai), “Tuổi Trẻ” (Seisen, 1910), “Nhạn” (Gan, 1911-1913),… tập trung khai thác những mối quan hệ tinh tế giữa con người với con người.
Dấu ấn tự truyện len lỏi trong hầu hết các tác phẩm của Mori Ogai, trở thành chất liệu giàu có, đầy trăn trở và thôi thúc. Bên cạnh tiểu thuyết, ông còn là người tiên phong giới thiệu thơ ca phương Tây, đặc biệt là các tác phẩm của Heinrich Heine và Goethe, đến với độc giả Nhật Bản. Ông cũng thử sức với kịch theo phong cách Âu Tây nhưng vẫn giữ lòng yêu mến với sân khấu cổ điển Kabuki.
“Nàng Vũ Công”, dù là tập truyện ngắn, lại mang cấu trúc của một tiểu thuyết với sự nhất quán về chủ đề và hình tượng. Mỗi câu chuyện là một mối tình, một cảm xúc của những chàng trai Nhật Bản xa xứ với những cô gái bản địa. Từ mối tình sâu đậm với Elise, cuộc gặp gỡ định mệnh với Marie, đến mối duyên ngắn ngủi với Ida, tất cả đều mang những nỗi buồn man mác, tha thiết. Qua những câu chuyện tình yêu, Mori Ogai không chỉ khắc họa nước Đức hoa lệ mà còn phác họa chân dung những người con xa xứ, luôn chất chứa nỗi giao cảm với quê hương và nỗ lực hòa nhập với cuộc sống nơi đất khách.
“Nàng Vũ Công” là sự hòa quyện giữa cái đẹp và bi kịch. Cái đẹp toát lên từ cảnh sắc thiên nhiên nước Đức, từ những công trình kiến trúc, bảo tàng, đến vẻ đẹp hình thể và tâm hồn của những cô gái Đức. Song hành cùng vẻ đẹp ấy là những bi kịch tình yêu, bi kịch thế hệ, được thể hiện qua giọng văn trữ tình, thơ mộng đặc trưng của Mori Ogai. Cái chết hiện hữu trong cả ba truyện ngắn càng làm tăng thêm nỗi buồn thấm thía, ám ảnh, day dứt.
Được viết khi tác giả đã gần 30 tuổi, “Nàng Vũ Công” mang đậm dấu ấn của một tâm hồn Nhật Bản trên hành trình khám phá thế giới. Từ sự chênh vênh, hoài nghi của tuổi trẻ trong “Nàng Vũ Công”, đến sự thích nghi và nỗ lực xây dựng cuộc sống mới trong “Truyện Người Phù Du”, rồi cuối cùng là sự chiêm nghiệm, quan sát cuộc đời trong “Người Đưa Thư”, cả ba truyện ngắn như ba lát cắt cuộc đời, ba nấc thang tâm trạng của chính tác giả, đồng thời cũng là cầu nối giữa văn học Nhật Bản truyền thống và hiện đại, giữa hai bờ thế kỷ. Mời bạn đón đọc “Nàng Vũ Công” của Mori Ogai, bản dịch của Vĩnh Kê.
