“Nghệ thuật sống” của Epictetus, một trong những tác phẩm kinh điển của triết học Stoic, mang đến cho độc giả những lời khuyên sâu sắc và thiết thực về cách đạt được sự bình an nội tâm và hạnh phúc đích thực. Epictetus, một nô lệ được giải phóng tại Rome vào thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên, sau này trở thành một nhà giáo dục lỗi lạc và thành lập trường học riêng tại Nicopolis, Hy Lạp. Những bài giảng quý báu của ông đã được Arrian, một trong những học trò tâm đắc, ghi chép và biên soạn thành bộ sách “Diễn văn và Bài giảng của Epictetus”, từ đó được cô đọng lại thành cuốn “Nghệ thuật sống” mà chúng ta biết đến ngày nay.
Tác phẩm tập trung vào việc khám phá nghệ thuật làm chủ cuộc sống thông qua việc làm chủ chính mình. Epictetus tin rằng con người không thể kiểm soát hoàn toàn những biến cố xảy đến trong cuộc đời, nhưng có thể kiểm soát được phản ứng của mình trước những biến cố đó. Ông phân chia cuộc sống thành hai phạm trù: những điều nằm ngoài tầm kiểm soát và những điều nằm trong tầm kiểm soát. Danh tiếng, quyền lực, sức khỏe, tài sản – tất cả đều thuộc về phạm trù thứ nhất, những yếu tố mà ta không thể hoàn toàn nắm bắt. Ngược lại, suy nghĩ, cảm xúc, hành động, cách nhìn nhận sự việc – đó là những điều nằm trong quyền quyết định của mỗi cá nhân.
Thông điệp cốt lõi của Epictetus là: hãy tập trung vào những gì ta có thể kiểm soát, thay vì lãng phí năng lượng vào những điều nằm ngoài tầm với. Đừng than trách số phận khi gặp thất bại, hãy tìm kiếm bài học kinh nghiệm để trưởng thành hơn. Đừng oán giận người khác khi đối mặt với khó khăn, hãy tự vấn bản thân để tìm ra giải pháp. Bằng cách này, ta có thể chuyển hóa nghịch cảnh thành cơ hội để rèn luyện bản lĩnh và phát triển nội lực.
Một điểm nhấn quan trọng trong triết lý của Epictetus là sự phân biệt rõ ràng giữa sự kiện và nhận định về sự kiện. Ông cho rằng, gốc rễ của đau khổ thường nằm ở việc con người nhầm lẫn giữa hai khái niệm này. Việc mất việc có thể là một sự thật khách quan, nhưng cảm giác bực tức, tuyệt vọng lại là phản ứng chủ quan của chúng ta. Tương tự, ta có thể không đồng tình với hành động của ai đó, nhưng vẫn có thể giữ được sự tôn trọng dành cho con người họ. Khả năng tách bạch này giúp ta giữ được sự tỉnh táo và sáng suốt giữa những biến động của cuộc sống.
Cuối cùng, “Nghệ thuật sống” nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tự chủ và kiềm chế cảm xúc. Epictetus cho rằng, nhiều mâu thuẫn và xung đột trong xã hội bắt nguồn từ việc con người không làm chủ được cảm xúc của mình. Bằng việc rèn luyện sự bình tĩnh và kiên nhẫn, ta có thể xây dựng những mối quan hệ hài hòa và đóng góp vào một xã hội tốt đẹp hơn. “Nghệ thuật sống” của Epictetus không chỉ là một cuốn sách triết học, mà còn là một cẩm nang thực hành giúp chúng ta sống một cuộc đời ý nghĩa và trọn vẹn hơn.
