“Nghìn Xưa Văn Hiến 2” của Trần Quốc Vượng cùng các cộng sự Nguyễn Trần Đản, Nguyễn Từ Chi và Nguyễn Cao Lũy là tập thứ hai trong bộ sách đồ sộ “Nghìn Xưa Văn Hiến”, đưa người đọc vào hành trình khám phá tinh hoa văn học Việt Nam từ thế kỷ X đến thế kỷ XVII. Cuốn sách như một bảo tàng thu nhỏ, trưng bày những di sản văn chương quý giá, từ thơ ca đến văn xuôi, từ tâm linh đến sử ký, khắc họa bức tranh toàn cảnh về tư tưởng, văn hóa và xã hội Việt Nam qua nhiều triều đại.
Hành trình bắt đầu với những vần thơ Lý – Trần, thấm đẫm tinh thần Phật giáo. Độc giả sẽ gặp lại những thi phẩm bất hủ của các thiền sư lỗi lạc như Trúc Lâm Đại sĩ Nhất Hạnh, Trúc Lâm Đại sĩ Huyền Quang, cùng những áng thơ hào hùng của danh sĩ Đào Công Siêu và nhiều tác gia khác. Những tâm tư, triết lý sống của người xưa được gửi gắm qua từng câu chữ, mở ra cánh cửa bước vào thế giới tâm linh sâu lắng.
Tiếp nối dòng chảy văn học, cuốn sách dẫn dắt người đọc đến với thời kỳ Trần – Hậu Lê qua những áng văn chính luận sắc bén. Nổi bật là “Bình Ngô đại cáo” của Lê Tắc, một bản tuyên ngôn hùng hồn về độc lập dân tộc. Bên cạnh đó, những tác phẩm kinh điển như “Lịch triều hiến chương loại chí” của Phan Phu Tiên và “Hào khê chí” của Lê Tung cung cấp cái nhìn sâu sắc về lịch sử, phong tục tập quán của người Việt thời bấy giờ.
Hành trình khám phá văn hiến tiếp tục với thời Hậu Lê – Nguyễn, đánh dấu sự nở rộ của văn học và sử học. Những tác phẩm đồ sộ như “Thiên Nam ngữ lục” của Lê Quý Đôn, “Quốc âm thi tập” của Nguyễn Bỉnh Khiêm, “Đại Nam nhất thống chí” của Quốc sử quán triều Nguyễn… đều góp mặt, mang đến những giá trị to lớn về mặt lịch sử, văn học và ngôn ngữ học.
Không chỉ dừng lại ở đó, “Nghìn Xưa Văn Hiến 2” còn dành riêng một phần quan trọng để tôn vinh các nhà Nho học thời Lê trung hưng. Tư tưởng Nho giáo, tình yêu quê hương đất nước được thể hiện rõ nét qua các tác phẩm của Nguyễn Bỉnh Khiêm, Lê Quý Đôn, Phan Huy Ích… giúp người đọc hiểu hơn về bối cảnh tư tưởng và xã hội thời kỳ này.
Với cách biên soạn khoa học, nghiêm túc, cuốn sách sắp xếp các tác phẩm theo trình tự thời gian, tác giả và nội dung, kèm theo phần giới thiệu ngắn gọn về tác giả và tác phẩm, giúp độc giả dễ dàng tiếp cận và nắm bắt bối cảnh ra đời của từng tác phẩm. Việc trích dẫn nguyên văn, cô đọng nhưng vẫn giữ được tinh thần của tác phẩm gốc, tạo điều kiện cho người đọc tiếp xúc trực tiếp với di sản văn học.
“Nghìn Xưa Văn Hiến 2” không chỉ là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, góp phần giới thiệu, gìn giữ và phát huy di sản văn học Việt Nam mà còn là nguồn tư liệu quý giá cho các nhà nghiên cứu, học giả. Mặc dù còn một số hạn chế như chưa phân tích sâu về ý nghĩa, nội dung, ngôn ngữ và phong cách nghệ thuật của từng tác phẩm, nhưng cuốn sách vẫn là một đóng góp đáng kể trong việc nghiên cứu văn học, lịch sử Việt Nam từ thế kỷ X đến thế kỷ XVII.
