“Nghìn Xưa Văn Hiến 3” của Trần Quốc Vượng cùng các cộng sự Nguyễn Trần Đản, Nguyễn Từ Chi và Nguyễn Cao Lũy là tập thứ ba trong bộ sách nghiên cứu đồ sộ “Nghìn Xưa Văn Hiến”. Công trình này là một hành trình ngược dòng thời gian, đưa độc giả trở về thời kỳ Lý – Trần, một giai đoạn bản lề đánh dấu sự hình thành và phát triển của văn học dân gian, đặt nền móng cho nền văn minh Việt Nam rực rỡ. Cuốn sách không chỉ đơn thuần liệt kê tiểu sử và tác phẩm, mà còn khắc họa chân dung tinh thần của những nhà văn, nhà thơ tiêu biểu, đồng thời tái hiện bối cảnh lịch sử, văn hóa sôi động của thời đại.
Mở đầu, cuốn sách phác họa bức tranh toàn cảnh về thời kỳ Lý – Trần, làm nổi bật những chuyển biến về chính trị, kinh tế, xã hội và ảnh hưởng sâu sắc của chúng đến đời sống văn học. Độc giả sẽ được chiêm ngưỡng sự giao thoa văn hóa, tiếp nhận và chuyển hóa tinh hoa ngoại lai để tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc.
Từ bối cảnh chung đó, cuốn sách lần lượt giới thiệu những tên tuổi lừng lẫy của văn học thời kỳ này. Hành trình bắt đầu với Thiền sư Từ Đạo Hạnh, một bậc tiền bối của văn học Việt Nam, với tác phẩm tiêu biểu “Đại Bi tâm kinh”. Hình tượng vị thiền sư tài hoa không chỉ dừng lại ở những giá trị văn chương mà còn lan tỏa sang cả đời sống tâm linh của dân tộc.
Tiếp đến là Lý Thường Kiệt, vị danh tướng lẫy lừng với tài thao lược quân sự và tâm hồn thi sĩ. Những áng văn chương hùng tráng như “Bình Ngô đại cáo”, “Hành trình bắc thắng” không chỉ là những tác phẩm văn học xuất sắc mà còn là bản tuyên ngôn về lòng yêu nước, khát vọng độc lập tự chủ của dân tộc.
Cuốn sách cũng dành một phần quan trọng để phân tích sự nghiệp văn chương của Tô Hiến Thành, bậc thầy văn chương thời Trần. “Đoạn trường tân thanh” – một tác phẩm kinh điển – được phân tích sâu sắc, làm nổi bật giá trị nhân văn, nghệ thuật ngôn từ tinh tế và sức sống vượt thời gian của kiệt tác này.
Không chỉ giới hạn trong ba tên tuổi lớn, “Nghìn Xưa Văn Hiến 3” còn mở rộng phạm vi nghiên cứu, giới thiệu đến bạn đọc những nhà thơ, nhà Nho nổi tiếng khác cùng thời, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn học thời Lý – Trần.
Đặc biệt, phần phụ lục của cuốn sách là một kho tàng quý giá về dân ca, dân văn thời kỳ này. Những di sản văn hóa này không chỉ phản ánh đời sống tinh thần phong phú của người dân mà còn chứa đựng những giá trị thẩm mỹ, triết lý nhân sinh sâu sắc.
Với ngôn ngữ giản dị, dễ hiểu nhưng vẫn đảm bảo tính khoa học và chuyên môn, “Nghìn Xưa Văn Hiến 3” là một công trình nghiên cứu có giá trị to lớn về văn học dân gian Việt Nam thời phong kiến. Cuốn sách là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, góp phần tôn vinh và gìn giữ những di sản văn hóa vô giá của dân tộc, đồng thời khơi dậy niềm tự hào về truyền thống văn hiến lâu đời của đất nước. Đây thực sự là một cuốn sách đáng đọc cho những ai yêu mến và muốn tìm hiểu sâu hơn về văn học Việt Nam.
