Sau khi nhà Trần thay thế nhà Lý, việc củng cố quyền lực trở thành ưu tiên hàng đầu. Trong bối cảnh đó, số phận của các thành viên hoàng tộc và quan lại triều Lý trở thành một câu chuyện đầy uẩn khúc, được tác giả Nguyễn Triệu Luật khám phá và phân tích tỉ mỉ trong cuốn sách “Ngược Đường Trường Thi”. Thay vì dùng bạo lực tàn sát, nhà Trần, đứng đầu là Thái sư Trần Thủ Độ, đã thực hiện một chiến lược tinh vi hơn để loại bỏ dần ảnh hưởng của triều đại tiền nhiệm. Việc chiếm ngôi vua Lý diễn ra trong âm thầm, không gây ra những cuộc thanh trừng đẫm máu. Bề ngoài, tông thất họ Lý vẫn được duy trì cuộc sống bình thường, nhưng thực tế, họ dần bị tước bỏ quyền lực và ảnh hưởng.
Một trong những biện pháp được nhà Trần áp dụng là đày ải những người có khả năng gây bất ổn. Các cận thần trung thành với nhà Lý hoặc những người chống đối sự cai trị của nhà Trần bị đưa đến những vùng biên cương xa xôi. Mặc dù được ngụy trang dưới danh nghĩa bảo vệ họ khỏi nguy cơ xâm lăng, thực chất đây là cách để cô lập và kiểm soát họ, ngăn chặn mọi mầm mống phản kháng.
Tuy nhiên, biện pháp triệt để nhất chính là việc buộc các tông thất họ Lý phải đổi họ và cấm đoán họ tham gia thi cử, làm quan. Điều này đồng nghĩa với việc tước bỏ con đường lập thân, tiến thủ của họ, đẩy họ vào cảnh sống đời thường dân, thậm chí phải tha phương cầu thực qua nhiều thế hệ. Chính sách này đã khiến dòng dõi nhà Lý dần phai mờ trong dòng chảy lịch sử.
“Ngược Đường Trường Thi” của Nguyễn Triệu Luật không chỉ đơn thuần kể lại một giai đoạn lịch sử, mà còn cung cấp một cái nhìn sâu sắc về những mưu tính chính trị và số phận thăng trầm của những con người trong vòng xoáy chuyển giao quyền lực. Cuốn sách cũng hé lộ một sự thật ít được biết đến: nhiều hậu duệ họ Lý vẫn còn tồn tại, phân bố cả trong và ngoài nước. Với những phân tích chi tiết và những câu chuyện lịch sử hiếm có, “Ngược Đường Trường Thi” là một tác phẩm đáng đọc cho những ai quan tâm đến lịch sử Việt Nam. Hy vọng rằng trong tương lai, sẽ có thêm nhiều nghiên cứu và tác phẩm khai thác sâu hơn về đề tài đầy hấp dẫn này, góp phần làm sáng tỏ những góc khuất còn ẩn giấu trong lịch sử dân tộc.
