“Người Khởi Nghĩa”, tập cuối cùng trong bộ ba tiểu thuyết tự truyện của Jules Vallès (gồm “Chú bé”, “Cậu tú” và “Người Khởi Nghĩa”), đưa người đọc đến trung tâm cuộc Khởi nghĩa Paris 1871. Tác phẩm là một thiên ký sự lịch sử sống động, tái hiện chân thực và hùng vĩ giai đoạn tiền khởi nghĩa và cao trào của cuộc đấu tranh từ ngày 18 tháng Ba đến ngày 28 tháng Năm. Không chỉ đơn thuần ghi chép sự kiện, Vallès còn khắc họa bức tranh toàn cảnh về một Paris sục sôi khí thế cách mạng, với những con người, những số phận đan xen giữa khói lửa và lý tưởng.
Tác giả không chỉ tập trung vào những nhân vật lịch sử nổi tiếng như Giracđanh Vilơmexăng, Juyn Ximông, Juyn Fery, Gămbetta, mà còn dành sự quan tâm đặc biệt cho những gương mặt ít được biết đến nhưng lại góp phần quan trọng vào cuộc khởi nghĩa. Hình ảnh người lãnh tụ cách mạng già Blăngki hiện lên như “con ma của khởi nghĩa”, với vẻ ngoài lặng lẽ nhưng mỗi lời nói ra đều sắc bén như dao, thắp lên ngọn lửa đấu tranh trong lòng quần chúng. Bên cạnh đó là Briôxnơ, “Jêxu lác mắt”, biểu tượng của tinh thần chiến đấu kiên cường và sự hy sinh cao cả; Lơfrăngxe, nhà giáo với gương mặt khắc khổ vì trăn trở và đôi mắt sâu thẳm chứa đựng lý tưởng; và Ruiê, người thợ giày, nhà hoạt động xã hội với kiến thức uyên thâm về lịch sử và kinh tế xã hội, người đề xướng chương trình giáo dục tiến bộ, phá vỡ những giáo điều cũ kỹ của hàn lâm.
Họ không chỉ là những cá nhân cụ thể mà còn đại diện cho tinh thần bất khuất, ý chí cách mạng sục sôi của cả một thời đại. Qua ngòi bút sắc sảo của Vallès, những nhân vật này trở thành biểu tượng sống động, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.
Jules Vallès (1832-1885), sinh ra tại thị trấn Puy (xứ Ôvecnhơ), không chỉ là một nhà văn tài năng mà còn là một chiến sĩ kiên cường của Công xã Paris. Cuộc đời ông là chuỗi ngày đối mặt với những khó khăn và thử thách, bắt đầu từ chính môi trường gia đình. Người cha, dù yêu thương con, lại nhu nhược và luôn lo sợ mất chức, đã áp đặt lên Vallès một nền giáo dục hà khắc, thậm chí từng đưa ông vào nhà thương điên sau khi tham gia phản đối cuộc đảo chính của Napôlêông III. Người mẹ xuất thân nông dân nhưng lại mang tư tưởng hãnh tiến, luôn gây áp lực, mong muốn con trai trở nên nổi tiếng và quyền quý.
Môi trường giáo dục phản động, xa rời thực tế ở trường học cũng góp phần hun đúc nên tinh thần phản kháng trong Vallès. Sự giả dối, quỵ lụy của những người thầy, cùng với phương pháp giáo dục lỗi thời, khiến ông chán ghét và ngày càng bất mãn. Chính những khó khăn và thử thách ấy đã tôi luyện nên một tâm hồn nhạy cảm, một ý chí kiên cường, luôn sẵn sàng đấu tranh cho công lý và tự do. “Người Khởi Nghĩa” không chỉ là một tác phẩm văn học xuất sắc mà còn là tiếng nói mạnh mẽ của một con người đã cống hiến cả cuộc đời cho lý tưởng cao đẹp. Mời bạn đọc khám phá.
