“Người Xô Viết Đã Chiến Đấu Vì Điều Gì” của Alexander Dyukov là một cuốn sách gây tranh cãi, khám phá động cơ đằng sau sự tham gia của Liên Xô trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại. Tác phẩm vượt ra ngoài những tường thuật truyền thống về cuộc chiến chống phát xít, đào sâu vào bối cảnh lịch sử phức tạp, hệ tư tưởng và các yếu tố then chốt khác đã định hình trải nghiệm của người Xô Viết trong thời kỳ đầy biến động này. Dyukov lập luận rằng cuộc chiến của Đức Quốc xã chống lại Liên Xô không chỉ đơn thuần là một cuộc xung đột quân sự mà còn là một cuộc “chiến tranh hủy diệt” được lên kế hoạch kỹ lưỡng, nhắm vào việc xóa sổ nhà nước Liên Xô và thực dân hóa các vùng lãnh thổ của nước này.
Cuốn sách chi tiết về các chỉ thị của Đức Quốc xã cho phép tiêu diệt các nhóm “kẻ thù”, bao gồm các quan chức chính phủ, đảng viên và người Do Thái, đồng thời cho phép quân đội Đức sử dụng bạo lực quá mức đối với tù binh chiến tranh và thường dân Liên Xô. Dyukov lập luận rằng những chính sách này, cùng với nạn đói được dàn dựng có chủ ý, cấu thành một cuộc diệt chủng có hệ thống. Ông trình bày cuộc chiến từ hai góc nhìn đối lập: góc nhìn của Đức Quốc xã, tập trung vào việc tiêu diệt kẻ thù, và góc nhìn của người Nga, làm nổi bật sự tàn bạo và mất mát mà họ phải gánh chịu.
Dyukov, một nhà sử học và nhà chính luận người Nga, đã sử dụng nhiều nguồn tư liệu lịch sử, bao gồm cả tài liệu lưu trữ của Liên Xô trước đây, để củng cố luận điểm của mình. Là điều phối viên của nhóm thông tin về tội ác chống lại loài người và là giám đốc quỹ “Ký ức lịch sử”, cũng như là nhà nghiên cứu tại Viện Lịch sử thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga, ông mang đến cho tác phẩm này một nền tảng học thuật vững chắc. Ông cũng là tác giả và biên tập viên chủ biên của nhiều cuốn sách về lịch sử, với hơn 70 công trình nghiên cứu khoa học phổ thông được xuất bản bằng tiếng Nga và được dịch sang nhiều ngôn ngữ khác nhau, bao gồm tiếng Anh, Ba Lan, Estonia và Hungary. Ông cũng là tác giả của các mục trong từ điển bách khoa Holocaust trên lãnh thổ Liên Xô.
Mặc dù cuốn sách cung cấp một góc nhìn mới mẻ và sâu sắc về động cơ của người Xô Viết trong Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại, nhưng nó cũng gây ra nhiều tranh cãi. Việc Dyukov nhấn mạnh vào hệ tư tưởng và sự bảo vệ chế độ như những yếu tố quan trọng đã bị một số nhà sử học đặt câu hỏi. Ngoài ra, bản chất học thuật và lượng lớn chi tiết lịch sử có thể khiến cuốn sách trở nên khó tiếp cận đối với độc giả đại chúng.
Tuy nhiên, “Người Xô Viết Đã Chiến Đấu Vì Điều Gì” vẫn là một tác phẩm đáng suy ngẫm, thách thức những quan niệm truyền thống và khuyến khích độc giả xem xét lại một giai đoạn lịch sử quan trọng. Nó đặc biệt có giá trị đối với những ai quan tâm đến lịch sử Liên Xô và muốn tìm hiểu sâu hơn về sự phức tạp của cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại. Tác phẩm này mang đến một góc nhìn độc đáo về sự tàn bạo của cuộc chiến, sự kiên cường của người dân Xô Viết và bối cảnh chính trị phức tạp đã định hình cuộc xung đột. Dyukov hy vọng cuốn sách sẽ cộng hưởng với độc giả Việt Nam, những người cũng đã trải qua những bi kịch lịch sử của riêng mình, và tạo nên sự đồng cảm và thấu hiểu về những đau khổ của con người trong thời chiến.
