“Nhân Dân Bất Diệt”, một tác phẩm xuất sắc của nhà văn Xô Viết Vasily Grossman, lần đầu tiên ra mắt bạn đọc trên báo Sao Đỏ năm 1942, giữa những năm tháng khốc liệt của Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại. Cuốn tiểu thuyết nhanh chóng được xuất bản thành sách, tái bản nhiều lần và dịch ra nhiều thứ tiếng, khẳng định vị thế là một trong những tác phẩm văn học tiêu biểu nhất về đề tài chiến tranh của Liên Xô. Tác phẩm đánh dấu sự trưởng thành của một tài năng văn chương đầy triển vọng, Vasily Grossman, người đã từng gây ấn tượng mạnh với truyện ngắn “Trong thành phố Berdichev” đăng trên Tập san Văn nghệ Xô Viết năm 1934. Sinh ra tại Berdichev năm 1905 trong một gia đình trí thức, Grossman theo học ngành hóa tại Đại học Moscow trước khi bén duyên với nghiệp văn. Ông đã có nhiều năm làm việc trong lĩnh vực khoa học và công nghiệp, đồng thời âm thầm nuôi dưỡng niềm đam mê văn chương. Trước “Nhân Dân Bất Diệt”, Grossman đã cho ra đời một số truyện ngắn và tiểu thuyết, đáng chú ý là “Hạnh phúc” và “Bốn ngày”, cùng tiểu thuyết dở dang “Stepan Kolchugin” do ảnh hưởng của chiến tranh. Bản thân ông cũng trực tiếp tham gia cuộc chiến với tư cách phóng viên chiến trường cho báo Sao Đỏ, trải qua những thời khắc gian khổ và hào hùng nhất cùng Hồng quân Liên Xô, góp phần tích lũy chất liệu sống quý giá cho “Nhân Dân Bất Diệt”.
Lấy bối cảnh giai đoạn đầu cuộc Chiến tranh Vệ quốc, khi quân Đức đang tấn công ồ ạt trên đường tiến tới Gomel, “Nhân Dân Bất Diệt” khắc họa bức tranh chiến tranh chân thực và bi tráng. Câu chuyện xoay quanh nhiệm vụ bảo vệ tuyến đường rút lui của đại quân, trong đó một tiểu đoàn do chính ủy Bogaryov chỉ huy bị rơi vào vòng vây quân địch. Bác bỏ kế hoạch rút lui bí mật của tiểu đoàn trưởng, Bogaryov quyết định liên lạc với trung đoàn, phối hợp tác chiến cả trong lẫn ngoài, giành chiến thắng vang dội, mở màn cho cuộc phản công trên mặt trận đó. Tuy cốt truyện có vẻ đơn giản, nhưng “Nhân Dân Bất Diệt” không chỉ dừng lại ở việc tường thuật diễn biến chiến sự. Tác phẩm là một bản hùng ca về những con người bình dị mà phi thường, với những suy tư, cảm xúc sâu sắc giữa thời khắc sinh tử của Tổ quốc. Bằng ngòi bút tinh tế, trong sáng và súc tích, Grossman đã khắc họa thành công những hình tượng nhân vật điển hình, đặt họ vào những tình huống thử thách để làm nổi bật phẩm chất cao quý của con người Xô Viết.
Chính ủy Bogaryov và chiến sĩ nông dân Ignatyev là hai nhân vật trung tâm của tác phẩm, đại diện cho hai lực lượng nòng cốt của cuộc chiến: Đảng Cộng sản và quần chúng nhân dân. Bogaryov, một cán bộ lãnh đạo mẫu mực, luôn tràn đầy tình yêu và niềm tin vào đất nước Xô Viết, một đất nước còn nghèo khó nhưng đã hiện thực hóa giấc mơ ngàn đời của nhân dân. Ông căm thù chủ nghĩa phát xít, coi đó là hiện thân của sự man rợ và phản động. Ông tin tưởng vào sức mạnh của quần chúng, luôn chia sẻ sự thật với họ và tìm ra phương hướng hành động tích cực nhất. Trái ngược với Bogaryov, Ignatyev, một người nông dân chất phác, yêu cuộc sống và thiên nhiên, mang trong mình tâm hồn Nga rộng lớn. Dù trong hoàn cảnh ngặt nghèo, anh vẫn giữ vững tinh thần lạc quan, yêu đời và mưu trí. Sự kết hợp hài hòa giữa Bogaryov và Ignatyev, giữa lý tưởng cách mạng và sức mạnh quần chúng, đã tạo nên sức mạnh bất khả chiến bại.
Thông qua hình ảnh chính ủy Bogaryov và chiến sĩ Ignatyev, Grossman khẳng định niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh của nhân dân, nguồn gốc của mọi giá trị cao quý. Cuộc chiến đấu chống kẻ thù không chỉ là cuộc chiến bảo vệ Tổ quốc, mà còn là cuộc chiến của con người chống lại cái ác, của sự sống chống lại cái chết, của ánh sáng chống lại bóng tối. Hình ảnh kết thúc tác phẩm, khi Bogaryov và Ignatyev, mình đầy thương tích, dìu nhau bước ra từ khói lửa chiến tranh, như một biểu tượng cho sức sống bất diệt của nhân dân, khép lại một thiên trường ca bi tráng mà hào hùng.
