“Phan Tây Hồ – Tiên Sinh Lịch Sử” của Huỳnh Thúc Kháng là một tác phẩm lịch sử quý giá, khắc họa chân dung và hành trình đầy biến động của nhà cách mạng tiên phong Phan Tây Hồ (1847-1922). Sinh ra trong một gia đình nho học tại Hà Tĩnh, ngay từ nhỏ, Phan Tây Hồ đã nổi bật với tinh thần ham học hỏi và khát khao đổi đời. Năm 1872, ông đỗ Cử nhân và được bổ nhiệm làm tri huyện, nhưng chức quan này không thể kìm hãm ý chí cải cách đang sục sôi trong ông. Nhận thức sâu sắc về sự lạc hậu của đất nước, Phan Tây Hồ khao khát tìm kiếm con đường cứu nước.
Bước ngoặt cuộc đời ông đến vào năm 1883, khi ông cùng các học trò, trong đó có Phan Chu Trinh và chính tác giả Huỳnh Thúc Kháng, quyết định sang Nhật Bản du học theo phong trào Đông Du. Tại đất nước mặt trời mọc, Phan Tây Hồ được tiếp cận với nền văn minh hiện đại, nghiên cứu các học thuyết chính trị, kinh tế, xã hội tiên tiến và nhận thấy con đường duy tân, cải cách là giải pháp tối ưu cho vận mệnh đất nước.
Trở về Việt Nam, Phan Tây Hồ trở thành người tiên phong của phong trào Duy Tân, mạnh mẽ kêu gọi cải cách chế độ quan liêu phong kiến, học tập mô hình phát triển của Nhật Bản. Ông để lại nhiều tác phẩm có giá trị như “Đông du ký sự”, “Đông du ký ấn tượng”, “Đề nghị cải cách chế độ quan liêu”… Những áng văn này đã góp phần quan trọng trong việc truyền bá tư tưởng Duy Tân, khơi dậy tinh thần đổi mới trong xã hội đương thời.
Tuy nhiên, con đường cải cách của Phan Tây Hồ và các đồng chí gặp phải sự chống đối quyết liệt từ triều đình nhà Nguyễn. Năm 1908, ông bị bắt giam vì tội danh bịa đặt là khai quật mộ Phật tổ ở Huế và bị kết án 10 năm lưu đày tại Côn Đảo cùng Phan Chu Trinh và nhiều chí sĩ yêu nước khác.
Mãi đến năm 1917, Phan Tây Hồ mới được trả tự do, nhưng sức khỏe đã bị bào mòn nghiêm trọng sau những năm tháng tù đày. Ông qua đời vào năm 1922 tại quê nhà, hưởng thọ 75 tuổi, để lại một di sản tinh thần to lớn cho phong trào cải cách Việt Nam.
Qua ngòi bút sắc sảo của Huỳnh Thúc Kháng, “Phan Tây Hồ – Tiên Sinh Lịch Sử” không chỉ tái hiện một cách sinh động cuộc đời và sự nghiệp của nhà cách mạng lỗi lạc Phan Tây Hồ, mà còn giúp người đọc hiểu rõ hơn về bối cảnh lịch sử Việt Nam cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20. Cuốn sách là một lời tri ân sâu sắc đến những đóng góp to lớn của Phan Tây Hồ cho sự nghiệp đổi mới đất nước, đồng thời góp phần khắc họa rõ nét chân dung một trong những nhà cách mạng tiêu biểu nhất của dân tộc Việt Nam. Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách đến quý độc giả.