Cuốn sách “Phong trào Đại Đông Du” của tác giả Phương Hữu đưa người đọc trở về thời kỳ đầy biến động của lịch sử Việt Nam – cuối thế kỷ 10, đầu thế kỷ 11 – để khám phá một cuộc di dân vĩ đại: phong trào Đại Đông Du. Sau nhiều năm chìm trong binh lửa, loạn lạc giữa 12 sứ quân, đỉnh điểm là sau cái chết của Dương Đình Nghệ dưới tay Lê Hoàn vào năm 980, đất nước rơi vào cảnh hỗn loạn, đói kém lan tràn. Trước tình cảnh khốn cùng ấy, người dân miền Bắc đã tự phát di cư ồ ạt về phương Nam, tìm kiếm một cuộc sống yên bình, no ấm. Đây chính là tiền đề hình thành nên phong trào Đại Đông Du, một sự kiện mang tính bước ngoặt trong lịch sử dân tộc.
Tác giả Phương Hữu đã dày công nghiên cứu, dựa trên các nguồn sử liệu chính thống, tài liệu khảo cổ học và thư tịch cổ để tái hiện một cách chi tiết và toàn diện về nguyên nhân, quy mô, cũng như hướng di cư của phong trào này. Cuốn sách chỉ ra rằng, nguyên nhân trực tiếp dẫn đến cuộc di dân vĩ đại này chính là bối cảnh chiến tranh triền miên ở Bắc Bộ, kéo theo nạn đói hoành hành, cướp đi sinh mạng và đẩy người dân vào cảnh màn trời chiếu đất. Không còn đất canh tác, không còn lương thực để duy trì sự sống, người dân buộc phải rời bỏ quê hương, tìm kiếm vùng đất mới ở phương Nam.
Tác giả ước tính có hàng trăm ngàn người đã tham gia vào cuộc di dân lịch sử này. Họ di chuyển theo nhiều hướng khác nhau, chủ yếu là về phía Nam sông Hồng, đến những vùng đất màu mỡ như Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh và cả vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Một bộ phận không nhỏ cũng tìm đường đến các khu vực Trung Bộ và Nam Trung Bộ như Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên và vùng đất Đàng Trong rộng lớn.
Phong trào Đại Đông Du không chỉ đơn thuần là một cuộc di dân, mà còn mang ý nghĩa lịch sử to lớn đối với sự phát triển của dân tộc Việt Nam. Nó góp phần quan trọng trong việc gia tăng dân số, mở rộng địa bàn cư trú, thúc đẩy phát triển kinh tế ở các vùng đất mới. Hơn thế nữa, phong trào còn là cầu nối giao thoa văn hóa giữa các vùng miền. Những người di cư mang theo phong tục tập quán, ngôn ngữ, tín ngưỡng, ẩm thực và nghề thủ công truyền thống của miền Bắc đến vùng đất mới, làm phong phú thêm bức tranh văn hóa đa dạng của đất nước.
“Phong trào Đại Đông Du” của Phương Hữu là một công trình nghiên cứu công phu, nghiêm túc, cung cấp cho độc giả cái nhìn sâu sắc và toàn diện về một sự kiện lịch sử trọng đại. Thông qua việc phân tích chi tiết về quy mô, hướng di cư và ý nghĩa lịch sử của phong trào, cuốn sách góp phần làm sáng tỏ những góc khuất của lịch sử, đồng thời khẳng định vai trò quan trọng của phong trào Đại Đông Du trong tiến trình hình thành và phát triển của dân tộc Việt Nam. Một cuốn sách đáng đọc cho những ai quan tâm đến lịch sử và văn hóa Việt Nam.
