Cuốn sách “Quan Hệ Tam Giác Việt Nam, Liên Xô, Trung Quốc Trong Cuộc Kháng Chiến Chống Mỹ (1954 – 1975)” của tác giả Phạm Quang Minh đào sâu vào mối quan hệ phức tạp và đầy thử thách giữa ba quốc gia trong giai đoạn lịch sử then chốt này. Sau Hiệp định Geneva 1954, miền Bắc Việt Nam đã giành được độc lập, nhưng miền Nam vẫn chìm trong ách chiếm đóng của Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Để tiếp tục cuộc kháng chiến giải phóng miền Nam, Việt Nam cần sự hỗ trợ thiết yếu từ các đồng minh quốc tế, mà Liên Xô và Trung Quốc đóng vai trò then chốt.
Tuy nhiên, bối cảnh quốc tế lúc bấy giờ lại đặt Việt Nam vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Mối quan hệ giữa hai cường quốc cộng sản Liên Xô và Trung Quốc đang rạn nứt nghiêm trọng. Sau khi Stalin qua đời, Liên Xô dưới thời Khrushchev có những chuyển biến trong chính sách đối ngoại, trong khi Trung Quốc dưới sự lãnh đạo của Mao Trạch Đông lại theo đuổi đường lối cách mạng cứng rắn, dẫn đến mâu thuẫn ngày càng sâu sắc giữa hai bên.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam phải khéo léo cân bằng, vừa tranh thủ sự ủng hộ tối đa từ cả Liên Xô và Trung Quốc, vừa tránh bị cuốn vào vòng xoáy xung đột giữa hai nước. Cuốn sách phân tích chi tiết chiến lược ngoại giao tinh tế của Việt Nam, vừa củng cố quan hệ hữu nghị, hợp tác với cả hai cường quốc, vừa khôn khéo giữ khoảng cách với những bất đồng giữa họ.
Ngay sau Hiệp định Geneva, Việt Nam nhận được viện trợ đáng kể từ cả Liên Xô và Trung Quốc, góp phần quan trọng vào công cuộc tái thiết và phát triển đất nước. Tuy nhiên, mâu thuẫn Xô-Trung bùng nổ công khai vào năm 1958, buộc Việt Nam phải linh hoạt điều chỉnh chính sách đối ngoại, duy trì đường lối độc lập tự chủ, không nghiêng về phe nào, đồng thời vẫn tiếp tục nhận viện trợ từ cả hai nước.
Áp lực lên Việt Nam càng gia tăng trong giai đoạn 1961-1965, khi mâu thuẫn Xô-Trung leo thang. Trung Quốc gây sức ép buộc Việt Nam phải “chọn phe”. Trước tình thế đó, Việt Nam kiên định giữ vững chính sách đối ngoại đa phương, tiếp tục nhận viện trợ từ cả Liên Xô và Trung Quốc để phục vụ cho cuộc kháng chiến chống Mỹ, đồng thời khéo léo từ chối yêu cầu “chọn phe” của Trung Quốc.
Khi chiến tranh leo thang ở miền Nam Việt Nam, cả Liên Xô và Trung Quốc đều tăng cường viện trợ cho Việt Nam. Mặc dù mâu thuẫn Xô-Trung vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, Việt Nam vẫn giữ vững lập trường trung lập, không can thiệp vào tranh chấp giữa hai đồng minh, mà tập trung toàn lực cho cuộc chiến chống Mỹ cứu nước.
Năm 1975, Việt Nam giành thắng lợi hoàn toàn, thống nhất đất nước. Dù mâu thuẫn Xô-Trung vẫn còn đó, cả hai nước đều ủng hộ Việt Nam trong công cuộc kiến thiết và bảo vệ đất nước sau chiến tranh.
“Quan Hệ Tam Giác Việt Nam, Liên Xô, Trung Quốc Trong Cuộc Kháng Chiến Chống Mỹ (1954 – 1975)” không chỉ là một nghiên cứu chuyên sâu về mối quan hệ tam giác phức tạp này, mà còn là minh chứng cho sự khôn khéo và bản lĩnh của Việt Nam trong việc vận dụng chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ và trung lập để vừa phát triển quan hệ hữu nghị với các đồng minh, vừa bảo vệ vững chắc chủ quyền và lợi ích quốc gia. Cuốn sách cung cấp những thông tin quý báu, giúp độc giả hiểu rõ hơn về bối cảnh lịch sử đầy biến động và những thách thức mà Việt Nam đã vượt qua trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, giải phóng dân tộc.
