Sự thịnh vượng hay suy vong của một quốc gia được quyết định bởi những yếu tố nào? Ruchir Sharma, trong cuốn sách “Quốc Gia Thăng Trầm – Lý Giải Vận Mệnh Của Các Nền Kinh Tế”, đã đưa ra một phân tích sắc bén về vận mệnh kinh tế của các quốc gia thông qua lăng kính lịch sử và kinh tế học. Ông lập luận rằng chính thể chế chính trị và kinh tế mà một quốc gia lựa chọn áp dụng chính là chìa khóa then chốt dẫn đến sự phát triển hoặc suy thoái.
Sharma phân loại các chế độ chính trị thành hai dạng chính: độc tài và dân chủ. Chế độ độc tài tập trung quyền lực vào tay một nhóm nhỏ hoặc cá nhân duy nhất, trong khi chế độ dân chủ phân chia và kiểm soát quyền lực giữa nhiều nhóm trong xã hội. Tương tự, về mặt thể chế kinh tế, ông phân biệt giữa thể chế khai thác và thể chế bao trùm. Thể chế khai thác trao quyền lực kinh tế độc quyền cho một nhóm thiểu số, dẫn đến sự cưỡng ép lao động và kìm hãm sáng tạo. Ngược lại, thể chế bao trùm khuyến khích sự tham gia của tất cả mọi người vào nền kinh tế, đồng thời bảo vệ quyền sở hữu tài sản cho mọi công dân.
Thông qua việc phân tích lịch sử phát triển của nhiều quốc gia, Sharma kết luận rằng mô hình kết hợp chế độ dân chủ với thể chế bao trùm tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững và thịnh vượng. Những quốc gia áp dụng mô hình này thường có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao hơn và ổn định hơn so với những quốc gia áp dụng chế độ độc tài và thể chế khai thác. Sự tập trung quyền lực trong tay một nhóm nhỏ người dưới chế độ độc tài và thể chế khai thác thường dẫn đến việc lợi dụng chính sách để trục lợi cá nhân hoặc nhóm, kìm hãm sự sáng tạo và tinh thần doanh nhân, tạo điều kiện cho tham nhũng lan tràn, cuối cùng dẫn đến suy thoái kinh tế lâu dài. Ngược lại, chế độ dân chủ và thể chế bao trùm khuyến khích sự cạnh tranh lành mạnh, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và bảo vệ quyền lợi của mọi người, từ đó tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế bền vững.
Tác giả cũng phân tích sâu vào nguyên nhân thất bại của các nước cộng sản Đông Âu cũ, cho rằng mô hình kinh tế tập thể áp dụng ở các nước này thực chất là một hình thức thể chế khai thác, khi quyền lực và tài sản tập trung trong tay nhà nước. Điều này dẫn đến sự khan hiếm hàng hóa, suy giảm năng suất và cuối cùng là sự sụp đổ của hệ thống.
“Quốc Gia Thăng Trầm – Lý Giải Vận Mệnh Của Các Nền Kinh Tế” của Ruchir Sharma, bản dịch của Tường Linh, không chỉ làm sáng tỏ mối quan hệ chặt chẽ giữa chế độ chính trị, thể chế kinh tế và sự phát triển của các quốc gia mà còn cung cấp những bài học quý giá cho việc xây dựng thể chế và hoạch định chính sách kinh tế. Cuốn sách là một nguồn tham khảo hữu ích cho những ai quan tâm đến lịch sử kinh tế, chính trị quốc tế và những yếu tố then chốt quyết định vận mệnh của các quốc gia. Mời bạn đọc cùng khám phá.
