“Sách Quan Chế” của Paulus Của, với tựa gốc “Chế Độ Quan Lục ở Nam Kỳ”, là một công trình nghiên cứu tỉ mỉ và đầy tâm huyết về bộ máy hành chính tại Nam Kỳ dưới thời Pháp thuộc, từ năm 1874. Cuốn sách không chỉ đơn thuần liệt kê mà còn phân tích sâu sắc hệ thống quan lại phức tạp, làm rõ sự phân chia quyền lực và chức năng giữa quan lại người Pháp và người An Nam trong bộ máy cai trị. Tác giả đã thể hiện sự cẩn trọng đáng kinh ngạc trong việc thu thập và xử lý thông tin, tạo nên một bức tranh toàn cảnh về cơ cấu hành chính ở 6 tỉnh Nam Kỳ thời bấy giờ.
Điểm đặc biệt của “Sách Quan Chế” chính là việc mở rộng phạm vi nghiên cứu ra ngoài khuôn khổ Nam Kỳ. Paulus Của đã khéo léo đặt hệ thống quan lại tại Nam Kỳ vào bối cảnh rộng lớn hơn của toàn bộ Việt Nam giai đoạn cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX. Ông cung cấp cho người đọc cái nhìn tổng quan về cấu trúc hệ thống quan chức từ trung ương đến địa phương, từ đó làm nổi bật những đặc thù cũng như ảnh hưởng của chính quyền thực dân lên bộ máy hành chính truyền thống. Sự so sánh và đối chiếu này mang đến cho người đọc những hiểu biết sâu sắc về sự biến đổi của xã hội Việt Nam dưới tác động của sự cai trị của Pháp.
Với nguồn tư liệu phong phú và cách tiếp cận khoa học, “Sách Quan Chế” hứa hẹn là một tài liệu tham khảo vô giá cho các nhà nghiên cứu, sinh viên lịch sử và những ai quan tâm đến lịch sử Việt Nam thời kỳ đầu Pháp thuộc. Cuốn sách không chỉ giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ chế vận hành của chính quyền thực dân mà còn cung cấp những góc nhìn đa chiều về sự thích nghi và phản ứng của người Việt trước những biến động chính trị – xã hội đầy biến động. Đây là một cơ hội quý báu để khám phá một giai đoạn lịch sử quan trọng, góp phần làm sáng tỏ những di sản lịch sử vẫn còn ảnh hưởng đến hiện tại.
