“Sống và Chết ở Thượng Hải” của Trịnh Niệm là một câu chuyện đầy ám ảnh về sự sinh tồn và sức mạnh tinh thần giữa cơn bão lửa của Cách mạng Văn hóa Trung Quốc. Cuốn hồi ký này ghi lại hành trình đầy bi kịch của Nien Cheng, một phụ nữ Thượng Hải xuất thân từ gia đình trung lưu, tốt nghiệp Đại học Quốc tế Thượng Hải và từng có cuộc sống sung túc khi làm việc cho một công ty dầu khí của Anh. Số phận của bà rẽ ngoặt hoàn toàn khi Cách mạng Văn hóa bùng nổ vào năm 1966.
Chỉ vì có con gái đang du học tại Mỹ, bà bị gán mác “phản động” và bị bắt giam suốt sáu năm, từ 1967 đến 1973. Trong những bức tường tù lạnh lẽo, bà phải chịu đựng những điều kiện sống khủng khiếp, bị tra tấn dã man cả về thể xác lẫn tinh thần. Đòn roi, đói khát, lạnh giá và áp lực tâm lý đè nặng lên bà, buộc bà phải nhận tội theo cách mạng và khuất phục trước những quan chức cải tạo.
Tuy nhiên, giữa địa ngục trần gian ấy, Nien Cheng vẫn kiên cường giữ vững niềm tin và phẩm giá của mình. Bà dựa vào trí tưởng tượng phong phú và trí nhớ phi thường để chống chọi với nghịch cảnh. Ký ức về cuộc sống tươi đẹp trước Cách mạng Văn hóa, những bài học tiếng Anh, toán học cùng nhiều lĩnh vực khác đã trở thành liều thuốc tinh thần giúp bà duy trì sự tỉnh táo và sức khỏe. Hơn hết, chính những giá trị đạo đức và lòng can đảm đã hun đúc nên một Nien Cheng bất khuất, không chịu khuất phục trước cường quyền.
Sau sáu năm tù đày, nhờ sự can thiệp của chính phủ Úc, nơi con gái bà đang sinh sống, Nien Cheng cuối cùng cũng được trả tự do. Nhưng cuộc sống của bà vẫn bị giám sát chặt chẽ, không được phép rời khỏi Thượng Hải và phải làm việc trong một nhà máy sản xuất phân bón. Năm 1980, bà quyết định rời bỏ quê hương, sang Úc đoàn tụ với con gái, bắt đầu một cuộc sống mới.
“Sống và Chết ở Thượng Hải” không chỉ là câu chuyện cá nhân của Nien Cheng mà còn là bức tranh chân thực về một giai đoạn lịch sử đen tối của Trung Quốc. Cuốn sách vạch trần những định kiến, sự đàn áp và tra tấn tàn bạo mà người dân vô tội phải gánh chịu trong Cách mạng Văn hóa. Xuất bản lần đầu năm 1985, cuốn hồi ký ngay lập tức gây tiếng vang lớn trên toàn thế giới, hé lộ những sự thật đau lòng mà trước đó ít người biết đến. Được dịch ra nhiều thứ tiếng và trở thành tác phẩm kinh điển về Cách mạng Văn hóa, “Sống và Chết ở Thượng Hải” đã thay đổi cách nhìn của thế giới về sự kiện lịch sử này, đồng thời truyền cảm hứng cho hàng triệu người. Tác phẩm đã giành được nhiều giải thưởng danh giá và cho đến nay vẫn được đánh giá cao về giá trị văn học và lịch sử, là nguồn tư liệu quý giá để tìm hiểu về những mất mát to lớn mà con người phải chịu đựng cũng như sức sống mãnh liệt của tinh thần con người trong thời kỳ đen tối đó.
