Jared Diamond, trong cuốn sách đầy tham vọng “Sụp Đổ: Các Xã Hội Đã Thất Bại Hay Thành Công Như Thế Nào”, đưa chúng ta vào một hành trình xuyên suốt lịch sử loài người, khám phá những bí ẩn đằng sau sự thăng trầm của các nền văn minh. Từ những xã hội tiền sử đến những đế chế hùng mạnh như Maya, Mông Cổ, hay những cộng đồng biệt lập như trên đảo Phục Sinh và Greenland, Diamond tỉ mỉ phân tích và so sánh các yếu tố then chốt quyết định vận mệnh của họ.
Không đơn giản quy kết sự sụp đổ cho một nguyên nhân duy nhất, Diamond chỉ ra một mạng lưới phức tạp các tác động đan xen, bao gồm sự khai thác tài nguyên quá mức, suy thoái môi trường, xung đột vũ trang, biến đổi khí hậu, dịch bệnh và suy giảm năng suất nông nghiệp. Ông lập luận rằng, sự thất bại không phải là định mệnh, mà là kết quả của những lựa chọn sai lầm trong việc tương tác với môi trường.
Ngược lại, những xã hội trường tồn và phát triển thường thể hiện khả năng thích ứng vượt trội. Họ biết cách duy trì sự đa dạng sinh học, phát triển nông nghiệp bền vững, quản lý tài nguyên hiệu quả, xây dựng hệ thống tưới tiêu tiên tiến, thiết lập nền tảng chính trị – xã hội ổn định và sẵn sàng đối mặt với biến đổi khí hậu. Diamond minh họa rõ nét sự tương phản này thông qua những ví dụ cụ thể, như việc khai thác bừa bãi cây keo dẫn đến sa mạc hóa trên đảo Phục Sinh, hay nạn phá rừng gây xói mòn đất đai ở Greenland.
“Sụp Đổ” không chỉ là một bài học lịch sử, mà còn là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ cho xã hội hiện đại. Thông qua việc phân tích sâu sắc những sai lầm của quá khứ, Diamond đặt ra những câu hỏi cấp thiết về cách chúng ta đang quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường và chuẩn bị cho những thách thức trong tương lai. Cuốn sách là một công trình nghiên cứu toàn diện và sâu sắc, cung cấp những hiểu biết quý giá về sự tương tác giữa con người và tự nhiên, đồng thời mang đến những bài học thiết thực cho việc xây dựng một tương lai bền vững. Đây là một tác phẩm không thể bỏ qua cho bất kỳ ai quan tâm đến vận mệnh của loài người và hành tinh chúng ta.
