Sigmund Freud, cha đẻ của phân tâm học, đã để lại cho nhân loại một di sản tư tưởng đồ sộ, trong đó “Tâm lý đám đông và phân tích cái tôi” là một tác phẩm kinh điển, có sức ảnh hưởng sâu rộng đến tâm lý học hiện đại. Cuốn sách đào sâu vào bản chất tâm lý của cá nhân khi đứng một mình và khi hòa vào đám đông, đồng thời giới thiệu lý thuyết cấu trúc nhân cách với khái niệm “cái tôi” – một trong những nền tảng quan trọng nhất của phân tâm học.
Freud chỉ ra rằng, trong đám đông, cá nhân dễ dàng đánh mất lý trí và khả năng phán đoán độc lập, trở nên dễ bị kích động và bị cuốn theo những cảm xúc, hành vi tập thể, thậm chí là cực đoan. Ông lý giải hiện tượng này dựa trên bản năng bầy đàn nguyên thủy của con người, vốn được hình thành từ nhu cầu tự vệ và sinh tồn. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, bản năng này có thể dẫn đến những hành vi tiêu cực và nguy hiểm.
“Cái tôi”, theo Freud, là trung tâm của đời sống tâm lý, được cấu thành bởi ba thành phần: Nhân tôi (Ich), Siêu ngã (Über-Ich) và Ngoại tôi (Es). Nhân tôi đóng vai trò trung gian, điều hòa giữa những đòi hỏi bản năng của Ngoại tôi và những ràng buộc đạo đức, xã hội của Siêu ngã. Ngoại tôi là đại diện cho những dục vọng nguyên thủy, Siêu ngã là hiện thân của lương tâm và lý tưởng, còn Nhân tôi là phần lý trí, nỗ lực dung hòa giữa hai lực lượng đối lập này để giúp cá nhân thích nghi với thực tế. Sự mất cân bằng giữa ba thành phần này, đặc biệt là khi Ngoại tôi lấn át Nhân tôi, có thể dẫn đến các rối loạn tâm lý như ám ảnh, lo âu, trầm cảm.
Để bảo vệ cái tôi khỏi những xung đột nội tâm và áp lực từ bên ngoài, con người phát triển các cơ chế phòng vệ tâm lý như phủ nhận, chối bỏ, phóng chiếu, lý trí hóa… Mặc dù cần thiết cho sự ổn định tâm lý, nhưng việc lạm dụng các cơ chế này cũng có thể gây ra những vấn đề tiêu cực.
Freud cho rằng, nhiều rối loạn tâm lý bắt nguồn từ sự kìm nén các dục vọng bản năng, đặc biệt là trong giai đoạn phát triển tâm lý thời thơ ấu. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của giai đoạn dục vọng khẩn cấp và ảnh hưởng của nó đến sự hình thành nhân cách cũng như các rối loạn tâm lý sau này. Sự áp đặt quá mức các chuẩn mực xã hội lên những ham muốn tự nhiên của trẻ có thể gây ra những tổn thương tâm lý sâu sắc.
“Tâm lý đám đông và phân tích cái tôi” không chỉ là một công trình nghiên cứu xuất sắc về tâm lý con người mà còn là một tác phẩm tiên phong, đặt nền móng cho sự phát triển của phân tâm học và tâm lý học hiện đại. Cuốn sách cung cấp những hiểu biết sâu sắc về hành vi con người, cả ở cấp độ cá nhân lẫn tập thể, và cho đến nay vẫn giữ nguyên giá trị tham khảo to lớn trong nghiên cứu và ứng dụng lâm sàng tâm lý học trên toàn thế giới. Đây là một tác phẩm không thể bỏ qua đối với bất kỳ ai quan tâm đến sự phức tạp của tâm trí con người.
