Cuốn sách “Tâm Lý Học Tội Phạm” của Stanton E. Samenow, một bộ sách gồm hai tập, đào sâu vào những ngóc ngách tâm trí con người để lý giải nguyên nhân và hành vi phạm tội. Dựa trên hơn ba thập kỷ kinh nghiệm làm việc trực tiếp với tội phạm, tác giả đưa ra những lập luận sắc bén, bác bỏ các quan niệm phổ biến cho rằng nghèo đói, ly hôn hay bạo lực truyền thông là nguyên nhân chính của tội ác. Samenow khẳng định rằng chính tư duy méo mó, suy nghĩ lệch lạc mới là mấu chốt hình thành nên một kẻ phạm tội. Ấn bản mới nhất này được cập nhật bổ sung thông tin về các loại tội phạm hiện đại, từ bạo lực gia đình, lừa đảo mạng đến khủng bố chính trị, như một lời cảnh tỉnh cho xã hội về sự nguy hiểm của tội phạm và đồng thời đề xuất các giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn tội ác hiệu quả.
Hành trình nghiên cứu của Samenow bắt đầu từ năm 1971, khi ông 28 tuổi, cùng Tiến sĩ Samuel Yochelson tham gia Chương trình Điều tra Hành vi Tội phạm tại Bệnh viện St. Elizabeths. Chương trình này, kéo dài đến tận những năm 70 tuổi đời của Samenow, là một trong những nghiên cứu chuyên sâu về tội phạm dài hơi nhất tại Bắc Mỹ. Ban đầu, cả Samenow và Yochelson đều tin rằng tội phạm là nạn nhân của hoàn cảnh. Tuy nhiên, qua hàng nghìn giờ phỏng vấn tội phạm và những người liên quan, họ nhận ra rằng giả thuyết này không chính xác. Tội phạm thường lợi dụng việc tìm kiếm nguyên nhân để biện minh cho hành vi của mình. Khi từ bỏ việc tìm kiếm “nguyên nhân của hành vi tội phạm”, họ đã có thể tập trung vào cách thức tư duy của tội phạm và phát triển phương pháp giúp họ thay đổi.
Sau khi công trình nghiên cứu được giới thiệu trên chương trình 60 Minutes năm 1977, Samenow nhận được nhiều phản hồi trái chiều. Trong khi những người ít tiếp xúc với tội phạm phản đối quan điểm của ông, thì các chuyên gia làm việc trực tiếp với tội phạm lại ủng hộ vì nó phản ánh đúng thực tế họ gặp phải. Ấn bản đầu tiên của “Tâm lý học tội phạm” ra mắt năm 1984, tiếp theo là ấn bản thứ hai năm 2004. Ấn bản mới nhất này bổ sung thông tin về bối cảnh xã hội thay đổi, tạo ra những cách thức mới cho tư duy tội phạm thể hiện, điển hình là tội phạm mạng.
Internet, một công cụ hữu ích cho cuộc sống hiện đại, cũng trở thành phương tiện cho tội phạm thực hiện hành vi phạm pháp. Nó cho phép tội phạm tiếp cận thông tin, lên kế hoạch và thực hiện hành vi phạm tội từ xa, gây ra mối đe dọa lớn cho cá nhân, doanh nghiệp và chính phủ. Ấn bản này cũng mở rộng phạm vi thảo luận về lạm dụng thuốc kê đơn và sự xuất hiện của các loại ma túy tổng hợp mới, làm trầm trọng thêm vấn nạn ma túy vốn đã nhức nhối.
Cuốn sách phân tích chi tiết quá trình tư duy và chiến thuật của tội phạm, bất kể lý lịch hay tội ác của chúng. Qua hai trường hợp điển hình về tội giết người, tác giả cho thấy sự tương đồng trong cách thức tư duy của tội phạm, dù xuất thân từ gia đình giàu có hay lớn lên trong môi trường hỗn loạn. Chương về tình dục trong đời sống tội phạm cho thấy hành vi phạm tội tình dục không chỉ đơn thuần là thỏa mãn nhu cầu sinh lý, mà còn là cách tội phạm thể hiện quyền lực và khẳng định bản thân. Sự tức giận, được ví như căn bệnh ung thư di căn, khiến tội phạm luôn coi mình là nạn nhân và biện minh cho hành vi sai trái.
Samenow cũng đề cập đến thách thức trong việc đánh giá và điều trị các đối tượng có nguy cơ gây án, đặc biệt là những kẻ gây ra các vụ xả súng hàng loạt. Chúng thường che giấu ý đồ thực sự, khiến các chuyên gia khó khăn trong việc nhận diện và can thiệp kịp thời. Tác giả cũng phân tích các trường hợp biện hộ tâm thần, nhấn mạnh sự khác biệt giữa các trường hợp thực sự mắc bệnh tâm thần và những trường hợp lợi dụng lý do này để trốn tránh trách nhiệm.
Cuối cùng, cuốn sách đề cập đến vấn đề khủng bố và tác động của tính cách tội phạm lên hành vi khủng bố. Việc tìm hiểu tính cách của những kẻ khủng bố là rất quan trọng để hiểu rõ động cơ và ngăn chặn các hành vi tương tự. Samenow cũng chỉ trích cách tiếp cận truyền thống trong việc phòng chống tội phạm, cho rằng việc tập trung vào “nguyên nhân gốc rễ” là lãng phí và không hiệu quả. Ông đề xuất một phương pháp thay thế, tập trung vào việc thay đổi tư duy của tội phạm, giúp họ nhận thức được sai lầm và hướng đến một cuộc sống có trách nhiệm hơn.
