Cuốn sách “Tam Tổ Trúc Lâm” của Hòa thượng Thích Thanh Từ là một hành trình tâm linh đưa người đọc trở về với cội nguồn của dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử – một trong những dòng thiền đặc sắc nhất của Phật giáo Việt Nam. Tác phẩm tái hiện một cách sống động cuộc đời và sự nghiệp tu hành của ba vị Tổ sư đã khai sáng và đặt nền móng vững chắc cho phái Trúc Lâm: Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông (Sư Ông), Pháp Loa Đồng Kiên Cương (Sư Tử Huyền) và Huyền Quang Lý Đạo Tái (Vạn Hạnh). Ba vị Tổ, mỗi người một vẻ, đều để lại những dấu ấn sâu đậm trong lịch sử Phật giáo Việt Nam, góp phần tạo nên một dòng thiền mang đậm bản sắc dân tộc.
Hành trình bắt đầu từ cuộc đời của Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông, vị vua anh minh đã từ bỏ ngai vàng để tìm kiếm chân lý nơi cửa Phật. Từ một vị vua đứng trên vạn người, ngài trở thành Sư Ông, vị Tổ đầu tiên của Trúc Lâm tông, dẫn dắt chúng sinh tìm về với sự giác ngộ. Sinh năm 1238 tại làng Phù Lãng, kinh thành Thăng Long, ngay từ thuở nhỏ, Trần Nhân Tông đã bộc lộ tư chất thông minh, lòng từ bi và niềm khao khát tìm hiểu Phật pháp. Sau khi xuất gia, ngài chuyên tâm tu học, nghiên cứu kinh sách và đạt được những thành tựu to lớn, đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển của thiền phái Trúc Lâm.
Tiếp nối hành trình là Pháp Loa Đồng Kiên Cương, vị Tổ thứ hai của Trúc Lâm tông, được Sư Ông Trần Nhân Tông truyền pháp. Sinh năm 1268 cũng tại làng Phù Lãng, Sư Tử Huyền là người có tài năng và đạo hạnh xuất chúng. Ngài đã cùng Sư Ông tu hành tại chùa Trúc Lâm và được giao phó trọng trách truyền bá Phật pháp. Sau khi Sư Ông viên tịch, Sư Tử Huyền kế thừa y bát, tiếp tục phát triển và mở rộng ảnh hưởng của Trúc Lâm tông.
Vị Tổ thứ ba, Huyền Quang Lý Đạo Tái, sinh năm 1282, là người kế thừa sự nghiệp của Sư Tử Huyền. Với phong cách tu hành độc đáo, chú trọng vào sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên, Sư Vạn Hạnh đã mang đến một luồng sinh khí mới cho Trúc Lâm tông. Ngài không chỉ tiếp tục phát triển giáo lý mà còn lan tỏa Phật pháp Trúc Lâm đến với đông đảo quần chúng nhân dân.
Xuyên suốt tác phẩm, tác giả Thích Thanh Từ không chỉ khắc họa chân dung ba vị Tổ sư mà còn tái hiện bối cảnh lịch sử, văn hóa và xã hội đương thời, giúp người đọc hiểu rõ hơn về nguồn gốc và sự phát triển của Trúc Lâm Yên Tử. Những di tích lịch sử quan trọng gắn liền với dòng thiền này như chùa Trúc Lâm, chùa Yên Tử, chùa Vĩnh Nghiêm… cũng được tác giả giới thiệu một cách chi tiết và sống động. Bên cạnh đó, những bức tranh phong cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp xung quanh các khu vực chùa chiền cũng được lồng ghép khéo léo, góp phần tái hiện không gian thanh tịnh, nơi các bậc tiền bối đã an trú và tu hành.
“Tam Tổ Trúc Lâm” không chỉ là một cuốn sách về lịch sử Phật giáo, mà còn là một nguồn cảm hứng cho những ai muốn tìm hiểu về con đường tu tập, hướng đến sự giác ngộ và giải thoát. Tác phẩm là một đóng góp quý báu trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa tinh thần của dân tộc, đồng thời tôn vinh những đóng góp to lớn của ba vị Tổ sư đã khai sáng và phát triển dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử.
