Tập San Nghiên Cứu Văn Sử Địa Tập 22, một ấn phẩm học thuật quan trọng của Viện Sử học xuất bản năm 2010, tập hợp chín bài nghiên cứu sâu sắc của các học giả uy tín trong và ngoài nước. Cuốn sách mang đến cái nhìn đa chiều về lịch sử, ngôn ngữ học và dân tộc học, góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lịch sử và văn hóa của Việt Nam cũng như khu vực Đông Nam Á.
Mở đầu tập san là bài nghiên cứu của PGS.TS Lê Văn Lượng về “Một số vấn đề về ngôn ngữ học lịch sử tiếng Việt”. Tác giả đã lần theo dấu vết hình thành và phát triển của tiếng Việt từ thời tiền sử đến giai đoạn đầu của lịch sử ghi chép, phân tích ngữ hệ, quá trình hình thành chữ viết, cùng sự biến đổi ngữ âm và ngữ pháp của tiếng Việt cổ. Nghiên cứu này cung cấp những thông tin quý báu về cội nguồn và tiến trình phát triển của ngôn ngữ Việt Nam.
Tiếp nối là bài viết của TS. Nguyễn Quang Ngọc, “Vài nét về nghiên cứu văn hóa cổ truyền của người Chăm ở miền Trung Việt Nam”. Tác giả tập trung phân tích các khía cạnh văn hóa truyền thống đặc sắc của người Chăm, từ tín ngưỡng, tôn giáo, nghi lễ đến nghệ thuật. Nghiên cứu dựa trên những khảo sát thực địa tại các di tích và di vật văn hóa cổ của người Chăm ở Phan Rang – Tháp Chàm, Đồng Xuân, Mỹ Sơn…, góp phần khẳng định và bảo tồn bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc Chăm.
TS. Nguyễn Đình Đầu mang đến góc nhìn về lịch sử và văn hóa Khmer qua bài nghiên cứu “Một số vấn đề về lịch sử hình thành và phát triển của người Khmer ở Campuchia”. Quá trình hình thành dân tộc Khmer, sự thăng trầm của vương quốc Khmer trong lịch sử, cùng những di sản kiến trúc nổi tiếng như đền Angkor được tác giả phân tích tỉ mỉ. Nghiên cứu cũng đề cập đến những nét đặc trưng trong văn hóa Khmer, bao gồm ngôn ngữ, tín ngưỡng và nghệ thuật, tạo nên bức tranh toàn diện về dân tộc này.
Tập san còn bao gồm nhiều nghiên cứu giá trị khác, như “Một số vấn đề về lịch sử hình thành và phát triển của người Mường ở Việt Nam” của PGS.TS. Lê Mạnh Hùng, “Hoạt động thương mại của người Hoa ở Đàng Ngoài thế kỷ XVII – đầu thế kỷ XIX” của TS. Nguyễn Đức Thành, và “Một số vấn đề về lịch sử hình thành và phát triển của người Khơ Mú ở Tây Nguyên” của TS. Đỗ Văn Lợi.
Điểm chung của các bài nghiên cứu trong Tập San Nghiên Cứu Văn Sử Địa Tập 22 là tinh thần khoa học nghiêm túc và phương pháp nghiên cứu bài bản. Các tác giả đã dày công khảo sát, phân tích các nguồn tư liệu lịch sử, dân tộc học, ngôn ngữ học để trình bày kết quả nghiên cứu một cách khách quan và toàn diện. Tập san không chỉ là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà nghiên cứu mà còn là cầu nối giúp công chúng tiếp cận những kiến thức bổ ích về lịch sử và văn hóa của các dân tộc trong khu vực Đông Nam Á, đặc biệt là Việt Nam. Đây thực sự là một ấn phẩm học thuật đáng trân trọng và tìm đọc.
