Thần thoại, nền văn nghệ sơ khai nhất của loài người, là cánh cửa mở ra thế giới tưởng tượng kỳ diệu, nơi trí tưởng tượng nảy nở và tình cảm được nuôi dưỡng. Từ những thắc mắc nguyên sơ về vũ trụ bao la, về sự chuyển động của các vì sao, sự thay đổi của bốn mùa, con người thời cổ đại đã tìm thấy lời giải đáp trong niềm tin rằng vạn vật đều có linh hồn. Họ tin rằng ngay cả những vật dụng do chính mình tạo ra cũng ẩn chứa sự sống bí ẩn. Chính từ đó, những vị thần quyền năng với hình hài và sức mạnh phi thường đã được con người sáng tạo nên, được tôn thờ và giao phó sứ mệnh bảo vệ, duy trì trật tự xã hội. Thần linh, như vậy, chính là hình ảnh phản chiếu cuộc sống, ước vọng và cả những nỗi sợ hãi của con người.
Thần thoại không chỉ giải thích nguồn gốc vũ trụ và dòng họ, mà ở giai đoạn phát triển rực rỡ nhất, nó còn nhân hóa các vị thần, đồng thời thần thánh hóa những anh hùng trong lịch sử. Tuy nhiên, không giống như thần thoại Hy Lạp tách bạch với lịch sử, thần thoại của hầu hết các dân tộc khác lại đan xen với lịch sử ngay từ thuở ban đầu. Dù vậy, ta vẫn có thể phân biệt thần thoại và truyền thuyết dựa trên bản chất của chúng. Thần thoại, một dạng thức của truyền thuyết, với các nhân vật là thần linh và bối cảnh hoàn toàn hư cấu, khác với truyền thuyết khi kể về những sự kiện, nhân vật gắn liền với lịch sử hoặc truyền thống dân tộc, đôi khi được thần thoại hóa, tạo nên một phần lịch sử huyền bí. (Dựa theo Hoàng Trọng Miên, “Việt Nam Văn Học Toàn Thư I, Thần Thoại,” chương “Nguồn Gốc.”)
Sự giao thoa văn hóa giữa các quốc gia đã tạo nên sự ảnh hưởng lẫn nhau giữa các truyền thống và thần thoại. Khi gặp nhau, cốt truyện thần thoại thường được giữ nguyên, nhưng các chi tiết có thể được điều chỉnh để phù hợp với quan điểm, cảm nhận và triết lý riêng của mỗi dân tộc, được hình thành từ bối cảnh địa lý, lịch sử và không gian trải dài theo thời gian. Một ví dụ điển hình là câu chuyện về Đại Hồng Thủy xuất hiện trong cả Kinh Thánh, thần thoại Hy Lạp và truyền thuyết của các dân tộc ven dãy Trường Sơn và vùng cao Bắc Việt. Sự tương đồng giữa các câu chuyện thần thoại của những dân tộc cách xa nhau về địa lý có thể được giải thích theo quan điểm tôn giáo về nguồn gốc chung của loài người từ Thiên Chúa, hoặc theo quan điểm khoa học về sự giao lưu văn hóa. Ấn Độ, với kho tàng kinh Phệ Đà được cho là ra đời khoảng 4.500 năm trước Công Nguyên, được xem là cái nôi của thần thoại toàn cầu, là nguồn cảm hứng bất tận cho những ai muốn khám phá thế giới thần thoại phong phú và lâu đời nhất của nhân loại.
Dù mang màu sắc huyền bí, thần thoại luôn bắt nguồn từ những khát vọng và tình cảm chân thực của con người. Khi đối chiếu với các sự kiện lịch sử, địa lý, dân tộc, ngôn ngữ, ta có thể nhận thấy các biểu tượng thần thoại phần nào thể hiện nguồn gốc, niềm tin và triết lý của từng dân tộc. Hơn thế nữa, thần thoại còn là nguồn cảm hứng bất tận cho thơ ca và nghệ thuật. Từ những hình vẽ sơ khai trong hang động của người tiền sử, hình tượng các vị thần dần được hoàn thiện và trở thành nguồn gốc cho sự phát triển của nghệ thuật. Thần thoại Hy Lạp là nền tảng cho nghệ thuật Hy Lạp, cũng như thần thoại Khmer và Chiêm Thành là cội nguồn của nghệ thuật điêu khắc của hai dân tộc này. Văn học Phục Hưng Tây phương cũng rực rỡ nhờ hai nguồn thần thoại Hy Bá Lai và Hy Lạp. Ở Việt Nam, những chạm khắc tinh xảo cũng phản ánh ảnh hưởng sâu sắc của thần thoại dân tộc. Thần thoại chính là sử thi, tiểu thuyết lịch sử và ngụ ngôn, là nguồn mạch tươi sáng của văn hóa.
Thần thoại còn là cách tuyệt vời để giới thiệu cho trẻ nhỏ về thế giới tự nhiên qua lăng kính của người xưa. Trẻ em sẽ được hòa mình vào thế giới thần thoại, gặp gỡ các vị thần và trải nghiệm những câu chuyện kỳ thú. Với trí tưởng tượng phong phú, trẻ thơ sẽ cảm nhận thế giới xung quanh sống động hơn bao giờ hết, biến thế giới đồ chơi của mình thành một cuộc phiêu lưu mỗi ngày. Chính vì vậy, việc trẻ em dễ dàng tiếp nhận và yêu thích thần thoại ngay từ khi còn nhỏ là điều hoàn toàn tự nhiên.
Cuốn sách “Thần Thoại Quyển 3A: Ấn Độ” của tác giả Doãn Quốc Sỹ hứa hẹn sẽ mang đến cho bạn đọc những trải nghiệm tuyệt vời khi khám phá thần thoại Ấn Độ – kho tàng thần thoại lâu đời nhất của nhân loại. Xin cảm ơn thầy giáo Lê Xuân Khoa đã chia sẻ những kiến thức quý báu về lịch sử, tôn giáo, thần thoại và triết học Ấn Độ.
