Alan Watts, trong tác phẩm “Thiền Đạo”, mở ra cánh cửa dẫn đến sự am hiểu sâu sắc về triết lý và tư tưởng Phật giáo, đặc biệt là Thiền tông. Cuốn sách không chỉ đơn thuần giải thích, mà còn dẫn dắt người đọc vào một hành trình khám phá bản chất của thực tại, vượt qua những ranh giới của tư duy thông thường.
Hành trình bắt đầu từ cội nguồn, với lịch sử hình thành và phát triển của Phật giáo, từ thời Đức Phật Thích Ca Mâu Ni cho đến sự lan tỏa sang Trung Quốc, Nhật Bản và các nước Đông Á. Watts chỉ ra sự chuyển biến của Phật giáo từ việc chú trọng giải thoát luân hồi thông qua xuất gia, đến sự địa phương hóa và hình thành các tông phái khác nhau khi du nhập vào Đông Á, trong đó Thiền tông trở thành dòng chủ đạo.
Điểm cốt lõi của cuốn sách nằm ở việc phân tích triết lý và phương pháp tu tập của Thiền tông. Watts làm sáng tỏ con đường giác ngộ tức thời thông qua quán sát bản ngã, nhận diện tính vô thường của vạn vật. “Vô tâm”, trạng thái không tư duy, không ý niệm, được Watts giải thích không phải là sự trống rỗng, mà là sự hiện diện tỉnh thức của tâm trí, sự hòa quyện giữa ý thức và vô thức. Các kỹ thuật như quán thở, tĩnh tọa, quán sát cảnh vật được trình bày như những phương tiện giúp duy trì sự tập trung vào hiện tại, hướng đến mục đích tối hậu của Thiền tu: nhận thức bản chất tự nhiên, vô ngã của mọi hiện tượng, để cuộc sống và cái chết, hạnh phúc và đau khổ không còn là những mặt đối lập, mà hòa quyện thành một dòng chảy tự nhiên.
“Thiền Đạo” không dừng lại ở việc giải thích các phương pháp tu tập, mà còn mở rộng sang những khái niệm trừu tượng như thời gian, không gian, cá nhân, vũ trụ và luân hồi. Watts thách thức quan niệm thông thường bằng cách chỉ ra tính chất ảo tưởng của thời gian, không gian và cái tôi cá nhân. Ông khẳng định mọi sự vật đều đan xen, song song trong một mạng lưới duyên khởi, và cuộc sống là một dòng chảy liên tục của sự thay đổi, không có gì tĩnh tại, bền vững.
Cuối cùng, Watts nhấn mạnh Thiền tông không phải là một tôn giáo hay tín ngưỡng, mà là một cách nhìn mới về thế giới, một con đường giúp con người thoát khỏi sự chi phối của tư duy nhị nguyên, sống hòa hợp với thiên nhiên và chính mình. “Thiền Đạo” không chỉ là một cuốn sách về Thiền, mà còn là một lời mời gọi đến sự tự khám phá, một hành trình tìm về bản chất chân thật của chính mình. Đây là một tác phẩm đáng đọc cho bất kỳ ai quan tâm đến triết lý phương Đông, tìm kiếm sự bình an nội tâm và một lối sống hài hòa với vũ trụ.
