Jean-Paul Sartre, một trong những triết gia Pháp lừng lẫy nhất thế kỷ 20, đã khắc họa một bức tranh tư tưởng đầy mê hoặc về con người, tự do và trách nhiệm trong tác phẩm kinh điển “Thuyết Hiện Sinh Là Một Thuyết Nhân Bản”. Cuốn sách này không chỉ là một công trình triết học hàn lâm mà còn là một lời mời gọi đầy thách thức đến việc tự vấn về sự tồn tại của chính mình.
Sartre bác bỏ quan niệm truyền thống về một bản chất cố định, tiền định của con người. Ông lập luận rằng con người không phải là một thực thể hoàn chỉnh sẵn có, mà là một “dự án” đang không ngừng hình thành và phát triển. Không có bản ngã ổn định nào tồn tại từ trước, con người phải tự kiến tạo nên chính mình thông qua những lựa chọn và hành động của mình. Đây chính là cốt lõi của triết lý hiện sinh: con người không “là” mà đang “trở thành”.
Quan điểm này dẫn đến một hệ quả tất yếu: tự do tuyệt đối. Con người được ném vào thế giới mà không có mục đích hay giá trị nào được định sẵn. Sartre mô tả tình trạng này là “bị đẩy ra khỏi chính mình”, một sự tồn tại cô độc và không có điểm tựa. Tuy nhiên, chính sự trống rỗng này lại là nền tảng cho tự do. Con người hoàn toàn tự do lựa chọn giá trị và mục đích sống cho riêng mình, không bị ràng buộc bởi bất kỳ thế lực siêu nhiên hay một bản ngã tiền định nào.
Nhưng tự do không phải là sự buông thả, mà gắn liền với trách nhiệm. Trách nhiệm ở đây không phải là một gánh nặng áp đặt từ bên ngoài, mà là hệ quả tất yếu của tự do. Vì mọi hành động đều là sự lựa chọn, nên con người phải hoàn toàn chịu trách nhiệm cho những quyết định của mình, cho cả bản thân và xã hội. Tự do và trách nhiệm, theo Sartre, là hai mặt của cùng một đồng xu.
Triết lý hiện sinh của Sartre không phải là một lời than thở bi quan về sự tồn tại cô độc của con người. Trái lại, nó khẳng định khả năng phi thường của con người trong việc vượt lên hoàn cảnh, kiến tạo giá trị và định hình thế giới. Tự do, dù đầy thách thức, cũng chính là nguồn gốc của hy vọng. Nó trao cho con người quyền năng để tự hoàn thiện bản thân và xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.
“Thuyết Hiện Sinh Là Một Thuyết Nhân Bản” không chỉ là một tác phẩm triết học quan trọng, mà còn là một lời kêu gọi mạnh mẽ đến sự tự ý thức và trách nhiệm của mỗi cá nhân. Cuốn sách mời gọi chúng ta đối diện với sự tồn tại của chính mình, chấp nhận tự do và dũng cảm gánh vác trách nhiệm để kiến tạo nên một cuộc đời ý nghĩa. Đây là một tác phẩm đáng đọc cho bất kỳ ai đang tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống và vai trò của mình trong thế giới này.
