“Tiểu Long Nữ” của Nguyễn Huy Thiệp là một tác phẩm đầy hứa hẹn, nằm trong dòng chảy tiểu thuyết Việt Nam vốn đã có lịch sử phát triển thú vị. Sự ra đời và phát triển của tiểu thuyết văn xuôi gắn liền với việc phổ biến chữ quốc ngữ, đánh dấu một bước chuyển mình quan trọng trong văn học Việt Nam. Dù vẫn còn tranh luận về tác phẩm tiên phong và thời điểm chính xác, nhưng không thể phủ nhận sự đóng góp của những tên tuổi như Hoàng Ngọc Phách với “Tố Tâm” (1925) và những tác phẩm được cho là xuất hiện sớm hơn ở Nam Bộ thời kỳ Đại chiến Thế giới thứ nhất.
Giống như cách Lỗ Tấn, cây đại thụ văn học Trung Quốc, đã quan sát và ghi nhận, tiểu thuyết thường được xây dựng từ những câu chuyện vụn vặt, những mẩu chuyện đời thường, tạo nên sức hấp dẫn và sự gần gũi với độc giả. Trong “biển cả” tiểu thuyết, muôn mặt của cuộc sống, từ yêu thương, thù hận đến những bi kịch xã hội, đều được phản ánh một cách chân thực và đầy đủ. Bản thân tác giả Nguyễn Huy Thiệp cũng chia sẻ về sự khó khăn và tinh tế trong việc viết truyện ngắn, một hình thức “luyện công” đòi hỏi sự khéo léo và bác học. So với đó, tiểu thuyết cho phép sự linh hoạt và tự nhiên hơn trong cách triển khai câu chuyện.
“Tiểu Long Nữ” không chỉ đơn thuần là một câu chuyện giải trí mà còn mang tính thời sự, phản ánh những vấn đề của xã hội đương thời qua lăng kính đời thường. Chính điều này tạo nên giá trị và sức hút đa chiều cho tác phẩm. Liệu những tên tuổi như Tản Đà, Lê Văn Trương, Hồ Biểu Chánh có phải là những “đại hiệp” trong văn học Việt Nam xưa như cách chúng ta thường nhắc đến? Câu hỏi này càng khơi gợi sự tò mò về bối cảnh và nội dung mà Nguyễn Huy Thiệp muốn truyền tải.
Một đoạn trích ngắn từ tác phẩm hé lộ không khí căng thẳng và kịch tính: Trong ngôi nhà của Chi, Thúy Vinh nép mình trên chiếc ghế xa lộn rách, vẻ mặt trầm trồ. Bà Dung ôm Chi, an ủi cô con gái vẫn còn nước mắt đẫm đầy trên má. Khôi, sau khi treo tấm biển “Nghỉ không bán hàng”, vội vàng khép chặt cửa. Lăng Tú đi đi lại lại, con dao bầu sắc bén lăm lăm trong tay. Ông dừng lại, nhìn thẳng vào Chi với vẻ mặt nghiêm nghị: “Tên hiếp dâm kia là ai?”. Chi hoảng sợ, chỉ tay về phía Thúy Vinh, rồi nhìn con dao trên tay cha, rầu rĩ đáp: “Con không biết… Bố hỏi chị ấy!”. Lăng Tú quay sang Thúy Vinh, giọng nói lặng lẽ nhưng đầy uy hiếp. Ông đưa con dao gần sát mặt Thúy Vinh: “Nó là ai? Nói đi!”. Thúy Vinh rùng mình, lắp bắp: “Ông ấy… Ông ấy là Nguyễn Quốc Lương, một quan chức lớn…”. Lăng Tú cười khẩy: “Vậy là thằng có tóc… Được rồi! Tóm thằng có tóc không ai tóm thằng trọc đầu! Tốt lắm! Vậy là tốt lắm! Thằng đó sẽ chết dưới tay tôi… Tôi sẽ đưa thằng đó vào tù lần này… Thế mày quen nó lâu chưa?”. Đoạn trích kết thúc ở đây, bỏ lửng câu chuyện, càng thôi thúc người đọc tìm hiểu diễn biến tiếp theo trong “Tiểu Long Nữ” của Nguyễn Huy Thiệp.
