“Tỉnh Mộng” của Hồ Biểu Chánh, xuất bản năm 1937, là một bức tranh hiện thực về cuộc sống và tình yêu đầy trắc trở trong xã hội phong kiến Việt Nam. Câu chuyện xoay quanh số phận ba nhân vật: Yến Tuyết, Kỳ Tâm và Trường Xuân, mỗi người mang một nét tính cách và số phận riêng, đan xen vào nhau tạo nên một tấn bi kịch đầy day dứt.
Yến Tuyết, một cô gái mang vẻ đẹp thuần khiết nhưng lại quá đỗi ngây thơ, đã rơi vào lưới tình của Trường Xuân, một gã đàn ông ích kỷ và tham lam, chỉ biết lợi dụng người khác cho mục đích riêng của mình. Trong khi đó, Kỳ Tâm, một chàng trai đức độ và giàu lòng trắc ẩn, đem lòng yêu Yến Tuyết ngay từ lần gặp đầu tiên. Tuy nhiên, anh hiểu rằng tình yêu của mình là vô vọng trước sự lựa chọn của Yến Tuyết.
Bi kịch bắt đầu khi Yến Tuyết nhận ra bộ mặt thật của Trường Xuân. Hắn ta bị đuổi ra khỏi nhà, bỏ lại Yến Tuyết với nỗi đau bị phản bội và đứa con trong bụng. Giữa lúc tuyệt vọng, Kỳ Tâm xuất hiện như một điểm tựa vững chắc. Anh chấp nhận tất cả, trở thành người chồng tận tâm, chăm sóc và giúp Yến Tuyết vượt qua nỗi đau, tìm lại niềm vui sống. Dù vậy, quá khứ vẫn đeo bám Yến Tuyết, hình bóng của Trường Xuân vẫn còn in đậm trong tâm trí cô, tạo nên một cuộc đấu tranh nội tâm giằng xé.
Qua ngòi bút tài hoa của Hồ Biểu Chánh, “Tỉnh Mộng” không chỉ là một câu chuyện tình yêu đơn thuần mà còn là một bản cáo trạng mạnh mẽ về số phận bi kịch của người phụ nữ trong xã hội cũ. Tác phẩm khắc họa thành công tâm lý nhân vật với những diễn biến phức tạp, những mâu thuẫn nội tâm giằng xé, để lại trong lòng người đọc nhiều suy ngẫm về tình yêu, hạnh phúc và sự lựa chọn. “Tỉnh Mộng” xứng đáng là một tác phẩm kinh điển, mang đến những ấn tượng sâu sắc về cuộc sống và tình cảm con người.
