“Tình Yêu Và Tuổi Trẻ” của Valery Larbaud, nguyên tác tiếng Pháp “Fermina Márquez”, là một bản tình ca dành cho tuổi trẻ và những rung động đầu đời. Câu chuyện diễn ra dưới mái trường trung học, nơi những mộng mơ chớm nở trong bầu không khí trong trẻo, thơ mộng. Nhân vật trung tâm là Fermina Márquez, một nữ sinh Nam Mỹ quý phái và thánh thiện, vô tình trở thành tâm điểm chú ý của hai cậu thiếu niên. Một người sành sỏi, từng trải trong những cuộc chinh phục tình ái, người còn lại mang tâm hồn phức tạp, giằng xé giữa những khát khao sâu thẳm và cả những góc tối u uẩn.
Larbaud không đơn thuần kể chuyện, ông khơi gợi cả một thế giới tuổi học trò đầy phép màu, không phải bằng những miêu tả tỉ mỉ mà bằng cách len lỏi vào tâm hồn người đọc, đánh thức những ký ức ngủ quên. Ông không tìm kiếm chất liệu từ thế giới bên ngoài mà từ chính nội tâm sâu thẳm của mình, biến “Tình Yêu Và Tuổi Trẻ” thành câu chuyện của mỗi chúng ta, hành trình phiêu lưu kỳ diệu của tâm hồn niên thiếu, thứ tâm hồn bạn mà ta luôn mang theo suốt cuộc đời.
Được viết bằng ngôi thứ nhất, câu chuyện xóa nhòa ranh giới giữa “tôi” và “chúng tôi”, giữa tác giả và người đọc. Từ những dòng chữ đầu tiên, khi ánh phản chiếu từ khung cửa kính báo hiệu sự xuất hiện rực rỡ của Fermina, người đọc không còn là khán giả mà bước vào sân khấu tuổi trẻ đầy mê hoặc. Ta trở thành Santos, Léniot, Camille Moûlier, trở thành tất cả mọi người, từng người một trong câu chuyện. Ta chuyện trò, mơ ước, khát khao cùng họ. Lớp học ấy là lớp học của ta, những tâm hồn ấy là tâm hồn bạn của ta. Lời kể không còn của tác giả mà thuộc về chính người đọc, người không ngừng viết và viết lại câu chuyện của chính mình.
Larbaud đưa ta trở về lớp học năm xưa, ngồi vào chỗ ngồi quen thuộc, nơi mọi thứ dường như vẫn vậy, chỉ có thêm một lớp bụi mỏng trên bàn học. Nhưng lớp bụi mỏng manh ấy lại đủ sức vùi lấp một đoạn đời, một thế giới, những gì còn sót lại sau khi thời gian vỗ cánh bay xa, mang theo cả một lứa tuổi vàng son. Tiếng bước chân, tiếng cười nói tưởng như vẫn còn đâu đây… nhưng thực ra chỉ còn lại ta, thảng thốt giữa không gian ký ức, tự hỏi những tâm hồn bạn bè trìu mến ngày nào giờ đã lưu lạc nơi đâu, ai còn, ai mất giữa dòng đời đầy bất trắc. Số phận của Léniot, cậu học trò xuất sắc với tâm hồn đầy giằng xé, và biết bao người khác đã “chết cho tổ quốc”, để lại trong ta nỗi niềm tiếc nuối khôn nguôi. Còn Fermina Márquez, nàng tiên kiều diễm ngày nào, giờ đây ra sao dưới bầu trời Colombia xa xôi? Chỉ có thể tưởng tượng, và hy vọng rằng nàng đang hạnh phúc.
Cuốn sách khép lại, nhưng ta vẫn ngồi đó, trong lớp học cũ, bên bàn học cũ, mãi mãi ngồi đó, ngậm ngùi tiếc nhớ một thời đã qua. Dịch giả Huỳnh Phan Anh, một nhà giáo “đi lạc vào văn học”, đã chuyển ngữ tác phẩm này một cách tinh tế, giúp bạn đọc Việt Nam có cơ hội trải nghiệm thế giới nội tâm phong phú của Valery Larbaud, một trong những gương mặt sáng giá của văn đàn Pháp nửa đầu thế kỷ XX. Larbaud không chỉ là một nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình, nhà dịch thuật tài năng mà còn là một “công dân châu Âu” với nguồn cảm hứng vượt khỏi biên giới quốc gia, một người luôn trung thành với “Cộng hòa của chữ nghĩa”, với niềm tin mãnh liệt vào quyền năng của ngôn ngữ.
